कोलकाता म्युनिसिपल कर्पोरेसन

कलकाता पौरसंस्था वा कोलकाता म्युनिसिपल कर्पोरेसन कोलकाता शहरया गणतान्त्रिक स्थानीय स्वायत्त शासन प्रतिष्ठान ख। थ्व छगू निगमबद्ध संस्था वा कर्पोरेट बडि ख। महानागरिक वा मेयर नांया छम्ह राजनैतिक प्रशासकया नेतृत्वय् थ्व संस्था कोलकाताया ३७ वर्ग किलोमिटर स्वया तःधंगु अञ्चलया नागरिकतेगु सेवा व उन्नतिया निंतिं ज्या याइ।

कोलकाता म्युनिसिपल कर्पोरेसन
Kolkata Municipal Corporation
कोलकाता म्युनिसिपल कर्पोरेसन
कोलकाता म्युनिसिपल कर्पोरेसन

उद्देश्यपुरश्री बिबर्धन
पलिस्थाकर्पोरेशन अफ क्यालकाटा: १८९६
कलकाता पौरसंस्था: १९२२
प्रकारपौरसंस्था
मुख्यालयकोलकाता
आधिकारिक भाषाबंगाली, अंग्रेजी
महानागरिकबिकाशरञ्जन भट्टाचार्य
ज्यायाइपिं३७,८२९ (३१ मार्च, २००३)
वेबथाय्http://www.kolkatamycity.com

गणतान्त्रिक रुपय् कोलकाता म्युनिसिपल कर्पोरेसनया पलिस्था सन् १९२२ सालय् राष्ट्रगुरु सुरेन्द्रनाथ बन्द्योपाध्यायया ज्याया कथं जूगु ख। स्वतन्त्रता धुंका १९५११९५६ सालय् कर्पोरेशन ऐन संशोधन जुल। वर्तमान पुरबोर्ड १९८० सालय् संशोधित ऐनया कथं गठित जूगु ख। बिकाश रञ्जन भट्टाचार्य थ्व कर्पोरेसनया महानागरिक ख।

प्रतीक सम्पादन

‘कर्पोरेशन अब क्यालकाटा’-या प्रथम प्रतीक जनसमक्षे १८९६ सालय् वःगु ख। एइ प्रतीके देखा याय़ साप ठोँटे दुइ पाखि काँधे राजमुकुट बहन करछे। स्बाधीनतार पर १९६१ साले एइ ब्रिटिश प्रबर्तित प्रतीकटि परिबर्तित करे फेला हय़। एइ समय़इ प्रतिष्ठित नतुन ‘क्यालकाता मिउनिसिप्याल कर्पोरेशन’।

नतुन प्रतीकेर उपरे ओ निचे प्राचीन बांला हरफे खोदित हय़ यथाक्रमे ‘पुरश्री बिबर्धन’ ओ ‘कलकाता पौरसंस्था’ कथादुटि। सर्बनिम्ने तिनटि तरङ्गरेखार उपर एकटि मय़ूरपङ्खी नौका प्राचीन ओ आधुनिक दक्षिण-पश्चिमबङ्गेर नौबाणिज्येर सुमहान ऐतिह्येर प्रतीक हिसाबे खोदित हय़। प्रतीकेर चारकोन एइरूप - उपरे डानदिके शिल्प ओ प्रगतिर प्रतीक आटटि दण्डयुक्त चाका; उपरे बामदिके सौन्दर्य ओ संस्कृतिर प्रतीक आटटि पापड़ियुक्त पद्म; निचे डानदिके उच्च चिन्ता ओ बिद्युॎ शक्तिर प्रतीक दुटि बज्र एबं निचे बामदिके सर्बमङ्गलेर प्रतीक स्बस्तिक मुद्रित। दुधारेर प्यानेले खाद्यसरबराहेर प्रतीक धानेर शिष ओ तार निचे मङ्गलचिह्नरूपे दुटि माछ अङ्कित। केन्द्रे अग्निधारी हस्त दुर्नीतिमुक्त शासनब्यबस्था ओ ब्याधि ओ अमङ्गल दूरीकरणेर प्रतीक। [१]

इतिहास सम्पादन

कलकाताय़ इंरेज बसति स्थापित हय़ १६९० साले। एरपर थेकेइ एइ अञ्चले द्रुत नगराय़ण शुरु हय़। तबे प्रथमदिके कलकाताय़ कोनओ पौर प्रशासनिक ब्यबस्था गड़े ओठेनि। बिचारकाज सम्पादनेर उद्देश्ये १७२६ साले प्रथम राजकीय़ सनदबले एकटि ‘मेय़रस कोर्ट’ बा मेय़रेर आदालत चालु हय़। एइ संस्था किछु पौर परिषेबार दाय़ित्बओ ग्रहण करेछिल। १२ अगस्ट १७६५ तारिखे इस्ट इन्डिय़ा कोम्पानि बांलार देओय़ानि लाभ करले, किछु पौर प्रशासनिक संस्कार साधनेर क्षमताओ लाभ करे। १७७३ साले कलकाताके ब्रिटिश भारतेर राजधानी घोषणा करा हले एकटि शक्तिशाली पौरसंगठनेर दाबि जोरालो हय़। सेइ समय़ छोटखाट एकटि परिषेबा ब्यबस्था ओ एकटि क्षुद्राकार पुलिश ब्यबस्था स्थापित हय़। १७९४ साले पौर प्रशासनेर दाय़ित्ब कालेक्टरेर हात थेके ‘जास्टिस अफ द्य पिस फर द्य टाउन’-एर हाते तुले देओय़ा हय़।

उनिश शतके कलकाता ब्रिटिश साम्राज्येर द्बितीय़ नगरे परिणत हले बांलार गभर्णर-जेनारेल नानाभाबे शहरेर पौरकाठामोर उन्नतिसाधनेर चेष्टा करते थाकेन। १८४७ साले करदातादेर द्बारा निर्बाचित ७जन बेतनभुक कर्मचारीर अधीने एकटि पौरबोर्ड स्थापित हय़। एइ बोर्ड शहरेर उन्नय़नेर जन्य सम्पत्ति क्रय़ ओ रक्षण, रास्ता-संस्कार एबं निकाशि-संस्कारेर दाय़ित्ब पाय़। १८५२ साले दुजन निर्बाचित ओ दुजन सरकार मनोनीत सदस्ययुक्त नतुन एकटि बोर्ड एइ बोर्डेर स्थलाभिषिक्त हय़। गृहनिर्मान, आलो, घोड़ा ओ गाड़िर उपर कर धार्य हय़। १८६३ साले आरेकटि नतुन बोर्ड स्थापित हय़ येटि तार निजस्ब भाइस-चेय़ारम्यान निर्बाचन करे ओ एकजन निय़मित स्बास्थ्य आधिकारिक, इञ्जिनिय़ार, सार्भेय़ार, ट्याक्स कालेक्टर ओ अ्यासेसर निय़ोग करे। एइ समय़ेइ निकाशि ओ जलसरबराह ब्यबस्थार उन्नति घटे। १८७४ साले निउ मार्केट ओ १८६६ साले मिउनिसिप्याल स्लटार हाउस स्थापित हय़। फुटपाथ निर्मानसह, रास्ताघाटेर उन्नति घटे।

१८७६ साले ७२ जन कमिशनार निय़े नतुन कर्पोरेशन स्थापित हय़। ताँदेर मध्ये ४८ जन छिलेन करदातादेर द्बारा निर्बाचित ओ २४ जन सरकार मनोनीत। एइ समय़ हाओड़ाशिय़ालदह स्टेशनदुटि ह्यारिसन रोड (बर्तमाने महात्मा गान्धी रोड) द्बारा युक्त हय़।

१९२३ साले सुरेन्द्रनाथ बांला सरकारेर स्थानीय़ स्बाय़त्तशासन मन्त्री नियुक्त हले तिनि आइन मोताबेक कलकाता कर्पोरेशनेर गणतन्त्रीकरण करेन। संस्थार दाय़ित्ब बृद्धि पाय़ ओ सरकारेर एर उपर हस्तक्षेपेर अधिकार खर्ब करा हय़। मानिकतला, काशीपुर, चिॎपुरगार्डेनरिच एबं नतुन बन्दर अञ्चलेर बिराट अंश कलकाता कर्पोरेशनेर एक्तिय़ारभुक्त हय़। महिलारा भोटाधिकार अर्जन करेन। परबर्तीकाले सुरेन्द्रनाथेर सम्माने कर्पोरेशनेर सम्मुखस्थ पथटि सुरेन्द्रनाथ ब्यानार्जि रोड नामे चिह्नित करा हय़।

स्बाधीनतार पर १९५११९५६ साले कर्पोरेशन आइन संशोधन करा हय़। १९८० साले पश्चिमबङ्ग सरकार शेषबार एइ आइन संशोधन करेन ओ एइ संशोधनी कार्यकर हय़ १९८४ साले। १९९२ साले भारतीय़ संबिधानेर ७४तम संशोधनी बले पश्चिमबङ्गेर आइनसभा सामाजिक न्याय़ ओ आर्थिक उन्नय़नेर स्बार्थे परिकल्पना ग्रहणेर क्षमता दान करे कलकाता पौरसंस्थाके। २००१ साले कलकाता शहरेर इंरेजि नाम ‘क्यालकाटा’ बदले ‘कलकाता’ करा हले, पौरसंस्थाओ नाम परिबर्तन करे ‘कलकाता मिउनिसिप्याल कर्पोरेशन’ नामे परिचित हय़। [२]

गठन सम्पादन

बर्तमान आइन अनुसारे कलकाता पौरसंस्था, मेय़र-इन-काउन्सिल ओ मेय़र बा महानागरिक – एइ तिनटि अंश कलकाता पौरप्रशासनेर कर्तृत्ब भोग करेन।

  • कर्पोरेशन – कर्पोरेशन एकटि बिधानिक बा लेजिसलेटिभ संस्थान। एर सदस्यगण हलेन –
  1. १४१ जन पारिषद बा काउन्सिलर, याँरा सर्बजनीन प्राप्तबय़स्क भोटाधिकार द्बारा प्रति पाँच बछरेर जन्य निर्बाचित हन।
  2. कलकाता मेट्रोपलिटान डेभेलपमेन्ट अथरिटि बा केएमडिए-एर मुख्य निर्बाही आधिकारिक ओ क्यालकाटा इमप्रुभमेन्ट ट्रास्ट बा सिआइटि-एर चेय़ारम्यान पदाधिकार बले।
  3. सातजन पौरमुख्य बा अल्डारम्यान, याँरा काउन्सिलरदेर द्बारा निर्बाचित हन।

कर्पोरेशनेर सभा परिचालनार जन्य काउन्सिलदेर मध्ये थेके एकजन चेय़ारम्यान नियुक्त हन। ताँर भूमिका हय़ आइनसभार स्पिकारेर मतोइ। पौरसंस्थार प्रथम अधिबेशने निर्बाचित सदस्यरा ताँदेर मध्ये थेके एकजनके महानागरिक निर्बाचन करेन। महानागरिक उपमहानागरिक बा डेपुटि मेय़रके निर्बाचित करेन।

  • मेय़र-पारिषद बा मेय़र-इन-काउन्सिल – नतुन आइन अनुसारे मेय़र-पारिषदेर गठन-काठामो सुस्पष्ट आकारे बला हय़ेछे। एइ काउन्सिले एकजन मेय़र, डेपुटि मेय़र ओ अनधिक १० जन निर्बाचित सदस्य। एइ काउन्सिल कर्पोरेशनेर काछे यौथभाबे दाय़ित्बबद्ध थाके। मेय़र-पारिषद सदस्यदेर बेतन ओ क्षमता आइन द्बारा स्थीरिकृत हय़। एइ काउन्सिलेर काज अनेकटा केन्द्रीय़ बा राज्य मन्त्रिसभार सदस्यदेर मतोइ।
  • महानागरिक – कर्पोरेशनेर प्रथम अधिबेशने निर्बाचित सदस्यदेर मध्ये थेके एकजन पाँच बछरेर जन्य महानागरिक बा मेय़र निर्बाचित हन। तिनि मेय़र-पारिषदेर सब सभा पौरहित्य करेन। एक मुख्य राजनैतिक परिचालक हिसाबे तिनि मेय़र-पारिषदेर दप्तर ओ क्षमता बण्टन करे देन। ताँरइ निर्देशे पौर प्रशासनेर याबतीय़ काज सम्पादित हय़े थाके।

प्रशासनिक विभाग सम्पादन

कोलकाता कर्पोरेसनया ज्याया निंतिं अपुइकेया निंतिं थुकियात १५गु बरोय् विभाजित यानातःगु दु। सकल बरोय् कर्पोरेशन निर्धारित ल्याखँय् वार्ड दू। कलकाताय् सकलय् १४१गु वार्ड दु। थ्व हे वार्ड काउन्सिलया निर्वाचन क्षेत्रया कथं विवेचित दु। ७४या संविधान संशोधन ऐन कथं कर्पोरेसनं वार्ड कमिटि गठन यायेफु।

कार्याबलि सम्पादन

कलकाता पौरसंस्था मूलत दुइ धरणेर काज करे थाके – बाध्यतामूलक ओ स्बेच्छाधीन।

जल सरबराह, पय़ःप्रणाली, कठिन बर्ज्य निष्काषण, रास्ता निर्मान ओ रक्षणाबेक्षण, नगर-परिकल्पना, जमि ब्यबहारेर उपर निय़न्त्रण आरोप, दूषण रोध, जञ्जाल अपसारण, सेतु, कार्लभार्ट, उड़ालपुल, साबओय़े इत्यादि तैरि, रास्ताय़ आलोर ब्यबस्था करा, रास्तार नाम ओ नम्बर देओय़ा, जन्म-मृत्यु निबन्धीकरण, रोग प्रतिरोधे टीकार ब्यबस्था, पौर बाजार, सौध ओ कसाइखाना रक्षणाबेक्षण करा पौरसंस्थार बाध्यतामूलक काज।

एछाड़ाओ स्बेच्छाधीन ये काजगुलि पौरसंस्था इच्छा करले करते पारे सेगुलि हल – शिक्षार प्रसार, प्राथमिक शिक्षा ओ खेलार माठ संरक्षण, ग्रन्थागार, संग्रहशाला ओ चित्रशाला निर्मान, कृति नागरिकदेर सम्मानदान, मेला ओ प्रदर्शनी आय़ोजन, बिश्रामागार ओ अनाथ आश्रम तैरि करा, परित्यक्त ओ अक्षम ब्यक्तिदेर पुनर्बासन इत्यादि।

लिधंसा सम्पादन

  • कोलकाता कर्पोरेसनया सरकारी वेबसाइट
  • भारतीय प्रशासन, शिउलि सरकार, पश्चिमबङ्ग राज्य पुस्तक पर्षॎ, कोलकाता, २००५
  1. http://www.kolkatamycity.com/about_kmc_emblem.asp
  2. http://www.kolkatamycity.com/about_kmc.asp

पिनेया स्वापू सम्पादन