शिव पुराण हिन्दू धर्मया पौराणिक साहित्यया स्वंगु मू विधाय् छगु ख। थ्व पुराणय् शिव स्वरूपया तात्त्विक विवेचन, रहस्य, महिमा व उपासनाया विस्तृत वर्णन दु। थुकिलि शिवयात पंचदेवय् प्रधान, अनादि, सिद्ध, परमेश्वरया रूपय् वर्णन यानातःगु दु। शिव-महिमा, लीला-कथाया अतिरिक्त थुकिलि पूजा-पद्धति, ज्ञानप्रद आख्यान व शिक्षाप्रद बाखं दु। थुकिलि भगवान् शिवया व्यक्तित्वया गुणगान यानातःगु दु। शिवयात स्वयम्भू, शाश्वत, सर्वोच्च सत्ता, विश्व चेतना व ब्रह्माण्डीय अस्तित्वया आधार धयातःगु दु। दक्वं पुराणया दथुइ शिव पुराणयात महत्त्वपूर्ण दर्जा बियातःगु दु। थुकिलि शिवया थी-थी रूप, अवतार, ज्योतिर्लिंग, भक्त व भक्तिया वर्णन यानातःगु दु।[१]

'शिव पुराण' हनिपिंत शैव मत धाइ। थ्व पुराणय् मू रूपं शिव-भक्ति व शिव-महिमाया प्रचार-प्रसार याःगु दु। प्राय: सकल पुराणय् शिवयात त्याग, तपस्या, वात्सल्य व करुणाया मूर्ति धयातःगु दु। शिव अपुक्क हे प्रसन्न जुइगु व मनोवांछित फल बीम्ह धका विश्वास या। 'शिव पुराण'य् धाःसा शिवया जीवन चरित्रय् प्रकाश तया शिवया रहन-सहन, इहिपा व वसप

विभाग सम्पादन

 

शिवपुराणय् ७ संहिता दु-

  • विद्येश्वर संहिता – थ्व संहिता शिव अराधनक्रम विषय निरूपित यानातःगु दु।
  • रुद्र संहिता – थ्व संहिताय् शिव कथा निरूपित यानातःगु दु।
  • शतरुद्र संहिता – थ्व संहिताय् शिवशतावतार निरूपण यानातःगु दु।
  • कोटिरुद्र संहिता – थ्व संहिताय् शैव सम्बन्धित तीर्थ क्षेत्र स्वरूप निरूपण यानातःगु दु।
  • उमा संहिता – थ्व संहिताय् नरक-स्वर्ग आदि विषयत निरूपित यानातःगु दु।
  • कैलास संहिता-
  • वायवीय संहिता- थ्व संहितायां प्रणव स्वरूप, तत्वमस्य आदि महावाक्य निरूपण, उपनिषद् वाक्य अर्थ आदि निरूपण यानातःगु दु।
ल्या संहिता अध्याय श्लोक ल्या
विद्येश्वरसंहिता २५ १०,०००
रुद्रसंहिता १९७ ८,०००
शतरुद्रसंहिता ४२ ३,०००
कोटिरुद्रसंहिता ४३ ९,०००
उमासंहिता ५१ ८,०००
कैलाससंहिता २३ ६,०००
वायवीयसंहिता ७६ ४,०००

श्लोकया दसु सम्पादन

शिव पुराणया द्वादशज्योतिर्लिङ्गावतारवर्णनं नाम द्विचत्वारिंशोऽध्यायःया द्वादश ज्योतिर्लिंग स्तोत्रम्य् ज्योतिर्लिङ्गया बारेय् थ्व सिलः च्वयातःगु दु-

सौराष्ट्रे सोमनाथं च श्रीशैले मल्लिकार्जुनम्। उज्जयिन्यां महाकालमोङ्कारममलेश्वरम्॥
परल्यां वैद्यनाथं च डाकिन्यां भीमशङ्करम्। सेतुबन्धे तु रामेशं नागेशं दारुकावने॥
वाराणस्यां तु विश्वेशं त्र्यम्बकं गौतमीतटे। हिमालये तु केदारं घुश्मेशं च शिवालये॥
एतानि ज्योतिर्लिङ्गानि सायं प्रातः पठेन्नरः। सप्तजन्मकृतं पापं स्मरणेन विनश्यति॥
एतेशां दर्शनादेव पातकं नैव तिष्ठति। कर्मक्षयो भवेत्तस्य यस्य तुष्टो महेश्वराः॥:
द्वादश ज्योतिर्लिंग स्तोत्रम्

भाय्‌हिला(शाब्दिक)

सौराष्ट्रय् सोमनाथ व श्रीशैलय् मल्लिकार्जुनम्। (सौराष्ट्रे सोमनाथं च श्रीशैले मल्लिकार्जुनम्)
उज्जैनय् महाकाल व ॐकारेश्वर अमलेश्वरम्‌य्।(उज्जयिन्यां महाकालमोङ्कारममलेश्वरम्)
परल्याय् वैद्यनाथ व डाकिन्याय् भीमशङ्करम्। (परल्यां वैद्यनाथं च डाकिन्यां भीमशङ्करम्)
सेतुबन्धय् रामेशं व नागेश दारुकावनय्। (सेतुबन्धे तु रामेशं नागेशं दारुकावने)
वाराणासीइ विश्वेशम् व त्र्यम्बकं गौतमी तटय्। (वाराणस्यां तु विश्वेशं त्र्यम्बकं गौतमीतटे)
हिमालयय् केदार व घुश्मेश शिवालयय्। (हिमालये तु केदारं घुश्मेशं च शिवालये)
थ्व ज्योतिर्लिङ्गया पाठ सनिलय्(सायं) व सुथय् (प्रातः) याइपिंत (एतानि ज्योतिर्लिङ्गानि सायं प्रातः पठेन्नरः।)
न्हेगु जन्मया पाप लुमंका हे सिधइ। (सप्तजन्मकृतं पापं स्मरणेन विनश्यति)
थ्व थासय् वनिपिपिगु इच्छा पूर्ण जुइ। (एतेशां दर्शनादेव पातकं नैव तिष्ठति)
(कर्मक्षयो भवेत्तस्य यस्य तुष्टो महेश्वराः)

लिधंसा सम्पादन

स्वयादिसँ सम्पादन

हिन्दू धर्म
श्रुति: वेद · उपनिषद · श्रुत
स्मृति: इतिहास (रामायण, महाभारत, श्रीमदभागवत गीता) · पुराण · सुत्र · आगम (तन्त्र, यन्त्र) · वेदान्त
विचा:त: अवतार · आत्मा · ब्राह्मन · कोसस · धर्म · कर्म · मोक्ष · माया · इष्ट-देव · मुर्ति · पूनर्जन्म · हलिम · तत्त्व · त्रिमुर्ति · कतुर्थगुरु
दर्शन: मान्यता · प्राचीन हिन्दू धर्म · साँख्य · न्याय · वैशेषिक · योग · मीमांसा · वेदान्त · तन्त्र · भक्ति
परम्परा: ज्योतिष · आयुर्वेद · आरति · भजन · दर्शन · दिक्षा · मन्त्र · पुजा · सत्संग · स्तोत्र · ईहिपा: · यज्ञ
गुरु: शंकर · रामानुज · माधवाचार्य · रामकृष्ण · शारदा देवी · विवेकानन्द · नारायण गुरु · औरोबिन्दो · रमन महार्षि · शिवानन्द · चिन्‍मयानन्‍द · शुब्रमुनियस्वामी · स्वामीनारायण · प्रभुपद · लोकेनाथ
विभाजन: वैष्णभ · शैव · शक्ति · स्मृति · हिन्दू पूनरुत्थान ज्याझ्व
द्य: द्यतेगु नां · हिन्दू बाखं
युग: सत्य युग · त्रेता युग · द्वापर युग · कलि युग
वर्ण: ब्राह्मन · क्षत्रीय · वैश्य · शुद्र · दलित · वर्णाश्रम धर्म