उत्तरायण
उत्तरायण खँग्वःया भासिक अर्थ उत्तर पाखे वनिगु ख। थ्व खँग्वःयात आपालं ऋतु परिवर्तन नाप छ्यलीगु या। मकर संक्रान्ति निसें सूर्द्य सर्गतय् दक्षिण दिशां उत्तरपाखे वनिगु अवस्थायात उत्तरायण धाइ। इशाया ४गू वा ५गू सदीइ रचित सूर्य सिद्धान्त धाःगु सफूलि उत्तरायनयात मकर संक्रान्ति निसें कर्कट संक्रान्ति तकया ईया रुपय् परिभाषित यानातःगु दु।
खँग्वःयागु उत्पत्ति व छ्येलेज्या
सम्पादनथ्व खँग्वः निता संस्कृत खँग्वः उत्तर (अर्थ: यंता) व आयन (वनिगु ज्या) स्वाना बुयावःगु ख। थ्व खँग्वः नेपालभासय् पाहाँ खँग्वया रुपं छ्यलीगु या।