ताल (सङ्गीत)

ताल धाःगु नेवाःभारतीय संगीतय् समयय् आधारित छगू निश्चित ढांचा ख। शास्त्रीय संगीतय् तालया अहम भूमिका दयाच्वनि। संगीतय् तालया निंतिं खिं, तबला, मृदंग, ढोल, मँजीर आदि बाजं थाइगु या। प्राचीन भारतीय संगीत में मृदंग, घटम् इत्यादि मू कथं छ्यलि धाःसा आधुनिक हिन्दुस्तानी संगीतय् तबला सर्वाधिक लोकप्रिय दु।

भारतीय शास्त्रीय संगीतय् छ्यलिगु छुं मू ताल थ्व कथं दु: दादरा, झपताल, त्रिताल, एकताल आदि। संगीतया संस्कृत ग्रन्थय् निता ताल वर्णन यानातःगु दु—मार्ग व देशी। भरतमुनिया मतानुसार मार्ग ६० दु— चंचत्पुट, चाचपुट, षट्पितापुत्रक, उदघट्टक, संनिपात, कंकण, कोकिलारव, राजकोलाहल, रंगविद्याधर, शचीप्रिय, पार्वतीलोचन, राजचूड़ामणि, जयश्री, वादकाकुल, कदर्प, नलकूबर, दर्पण, रतिलीन, मोक्षपति, श्रीरंग, सिंहविक्रम, दीपक, मल्लिकामोद, गजलील, चर्चरी, कुहक्क, विजयानंद, वीरविक्रम, टैंगिक, रंगाभरण, श्रीकीर्ति, वनमाली, चतुर्मुख, सिंहनंदन, नंदीश, चंद्रबिंब, द्वितीयक, जयमंगल, गंधर्व, मकरंद, त्रिभंगी, रतिताल, बसंत, जगझंप, गारुड़ि, कविशेखर, घोष, हरवल्लभ, भैरव, गतप्रत्यागत, मल्लताली, भैरव- मस्तक, सरस्वतीकंठाभरण, क्रीड़ा, निःसारु, मुक्तावली, रंग- राज, भरतानंद, आदितालक, संपर्केष्टक। थ्व कथं १२० देशी ताल वर्णन यानातःगु दु। देशी तालतेगु नां धाःसा ग्रन्थ कथं पाः।

दसु सम्पादन

अर्जुन ताल • अर्ध झाँपताल • आड खेमटा ताल • आडा चौताल • आडा ठेका ताल • आदि ताल • आद्धा ताल • उपराल ताल • एकताल • कुण्डल ताल • कन्दर्प ताल • कुम्भ ताल • करालमञ्च ताल • कुलताल • काओयाली ताल • काश्मीरी खेमटा ताल • काहारबा ताल • कैद फोरदस्त ताल • खयेरा ताल • खामशा ताल • खेमटा ताल • गजझम्प ताल • गणेश ताल • चक्र ताल • चित्रा ताल • चौताल • छपका ताल • छोट लोफा • जगपाल ताल • जयमङ्गल ताल • झम्पा ताल • झुमरा ताल • झुलुम ताल • झाति ताल • झाँपताल • टप्पा ताल • ठुंरी ताल • त्रिताल • त्रिपुट ताल • तिलओयाडा ताल • तेओरा ताल • दादरा ताल • दीपचन्दी ताल • दोबाहार ताल • धुमाली ताल • धामार ताल • नन्दन ताल • निःसारक ताल • पञ्चम सओयारी ताल • पटताल • पाञ्जाबी ठेका ताल • पोस्त ताल • फोरदस्त ताल • ब्रह्मताल • ब्रह्मयोग ताल • वसन्त ताल • विक्रम ताल • विष्णुताल • वीरपञ्च ताल • भरतङ्गा ताल • मत्तताल • मणि ताल • महेश ताल • मोहन ताल • यत ताल • यतिशेखर ताल • रुद्र ताल • रूपक ताल • राश ताल • लक्ष्मी ताल • लघुशेखर ताल • लीला बिलास ताल • शक्तिताल • शङ्कर ताल • शङ्ख ताल • शिखर ताल • सओयारी ताल • सुरफाँकताल • सरस्वती ताल • सात्ति ताल • सेतारखानि ताल • हप्ता ताल

संरचना सम्पादन

नां मात्रा खण्ड विभाग
त्रिताल 16 4+4+4+4 X 2 0 3
झुमरा ताल 14 3+4+3+4 X 2 0 3
तिलवाडा ताल 16 4+4+4+4 X 2 0 3
धमार ताल 14 5+2+3+4 X 2 0 3
एकताल व चौताल 12 2+2+2+2+2+2 X 0 2 0 3 4
झपताल 10 2+3+2+3 X 2 0 3
केहरवा ताल 8 4+4 X 0
रूपक ताल 7 3+2+2 X 2 3
दादरा ताल 6 3+3 X 0

स्वयादिसँ सम्पादन

तालतेगु धलः - सम्पादन

अर्जुन ताल  • अर्ध झाँपताल  • आड खेमटा ताल  • आडा चौताल  • आडा ठेका ताल  • आदि ताल  • आद्धा ताल  • उपराल ताल  • एकताल  • कुण्डल ताल  • कन्दर्प ताल  • कुम्भ ताल  • करालमञ्च ताल  • कुलताल  • काओयाली ताल  • काश्मीरी खेमटा ताल  • काहारबा ताल  • कैद फोरदस्त ताल  • खयेरा ताल  • खामशा ताल  • खेमटा ताल  • गजझम्प ताल  • गणेश ताल  • चक्र ताल  • चित्रा ताल  • चौताल  • छपका ताल  • छोट लोफा  • जगपाल ताल  • जयमङ्गल ताल  • झम्पा ताल  • झुमरा ताल  • झुलुम ताल  • झाति ताल  • झाँपताल  • टप्पा ताल  • ठुंरी ताल  • त्रिताल  • त्रिपुट ताल  • तिलओयाडा ताल  • तेओरा ताल  • दादरा ताल  • दीपचन्दी ताल  • दोबाहार ताल  • धुमाली ताल  • धामार ताल  • नन्दन ताल  • निःसारक ताल  • पञ्चम सओयारी ताल  • पटताल  • पाञ्जाबी ठेका ताल  • पोस्त ताल  • फोरदस्त ताल  • ब्रह्मताल  • ब्रह्मयोग ताल  • वसन्त ताल  • विक्रम ताल  • विष्णुताल  • वीरपञ्च ताल  • भरतङ्गा ताल  • मत्तताल  • मणि ताल  • महेश ताल  • मोहन ताल  • यत ताल  • यतिशेखर ताल  • रुद्र ताल  • रूपक ताल  • राश ताल  • लक्ष्मी ताल  • लघुशेखर ताल  • लीला बिलास ताल  • शक्तिताल  • शङ्कर ताल  • शङ्ख ताल  • शिखर ताल  • सओयारी ताल  • सुरफाँकताल  • सरस्वती ताल  • सात्ति ताल  • सेतारखानि ताल  • हप्ता ताल


राविन्द्रिक ताल: उल्टोषष्ठी ताल  • एकादशी ताल  • झम्पक ताल  • नवताल  • नवपञ्च ताल  • रूपकडा ताल  • षष्ठी ताल