दक्षिण कोरिया
दक्षिण कोरिया आधिकारिक रुपं गणतन्त्र कोरिया पूर्वी एसियाया छगू देय् ख। थ्व देसं कोरियाली प्रायद्वीपया दक्षिणी भाग दयेकि। थ्व देय्या कोरियाली असैनिकीकृत क्षेत्रय् उत्तर कोरिया नाप सीमा स्वा धाःसा थ्व देसं सकल कोरियन प्रायद्वीपया भूभाग व चीन व रुसलिसेया भूमिगत सीमा नं दाबी याःगु दु। थ्व देय्या पश्चिमी सीमा म्यासुगु सागरं दयेकि धाःसा थुकिया पूर्वी सीमाय् जापान सागर दु । दक्षिण कोरियां मुक्कं प्रायद्वीप व लिक्कया टापुतेगु छगू जक वैध सरकार जूगु दाबी याःगु दु। थ्व देय्या जनसंख्या ५१.९६ मिलियन दु, गुकिलि बच्छि सोल राजधानी क्षेत्रय् च्वनि, हलिमया न्यागूगु दकलय् अप्व जनसंख्या दूगु महानगरीय क्षेत्र सोल ख। मेमेगु मू नगरय् बुसान, डेगु, व इन्चियन ला।
| म्ये: अएगुकेगा (नेपालभाषा: देशभक्तिया म्ये) | |
 | |
| राजधानी | सोल |
| तधंगु सहर | सोल |
| औपचारिक भाय | कोरियन |
| सरकार | अध्यक्षीय गणतन्त्र |
| - राष्ट्रपति | ली म्यूंग-बाक |
| - प्रधानमंत्री | चुंग उन-चान |
| पलिस्था | |
| - गोजोसिओन | अक्टोबर ३, २३३३ ईपूअ |
| - गणराज्य घोषित | मार्च १ सन् १९१९ (de jure) |
| - मुक्ति | अगस्ट १५ सन् १९४५ |
| - प्रथम गणराज्य | अगस्ट १५सन् १९४८ |
| - संयुक्त राष्ट्र संघ मान्यता | डिसेम्बर १२ सन् १९४८ |
| क्षेत्रफल | |
| - फुकं | ९९,६४६ किमि² (१०८ गु) |
| (३८,४९२ वर्ग माइल) | |
| - लयागु प्रतिशत (%) | ०.३ |
| जनसंख्या | |
| - जुलाई २००६ एस्टिमेटेड | ४८,८४६,८२३ (२५ गु) |
| - जनघनत्व | ४८०/किमि² (१९ गु) (१,२७४/वर्ग माइल) |
| कुल ग्राहस्थ उत्पादन (पि पि पि) | २००५ एस्टिमेट |
| - फुकं | ९९४.४ अरब $ (१४ गु) |
| - प्रति छ्यं | २०,५९० $ (३३गु) |
| मुद्रा | दक्षिण कोरियामि वन (KRW)
|
| ई क्षेत्र | कोरिया मानक समय (UTC+९) |
| - वर्खा (DST) | (UTC+९) |
| इन्टरनेट TLD | .kr |
| कलिंग कोड | +८२
|
कोरियाली प्रायद्वीपय् लोअर पाषाण काल निसें हे मनूत च्वनाच्वंगु दु। थुकिया न्हापांगु राज्य ईसापूर्व ७गु शताब्दीया सुरुइ चिनिया अभिलेखय् न्ह्यथनातःगु दु। ७गु शताब्दीया अन्तय् कोरियाया स्वंगु राज्ययात सिल्ला व बल्हाय् एकीकरण यायेधुंका कोरियाय् गोर्यो राजवंश (९१८–१३९२) व जोसियन राजवंश (१३९२–१८९७)या शासन जुल। वयां लिपाया कोरियाली साम्राज्य (१८९७–१९१०) सन् १९१०इ जापान साम्राज्यय् दुथ्याःगु ख। निगूगु विश्वयुद्धय् जापानं आत्मसमर्पण यायेधुंकाः जापानी शासन क्वचाल, वयां लिपा कोरिया निगू क्षेत्रय् ब्वथल: छगू उत्तरी क्षेत्र , गुकियात सोभियत संघं कब्जा याःगु खः, व छगू दक्षिणी क्षेत्र , गुकियात अमेरिकां नियन्त्रण याःगु खः। पुनः एकीकरणया वार्ता असफल जुइधुंका सन् १९४८ अगस्टय् दक्षिणी अञ्चल गणतन्त्र कोरिया जुल धाःसा वयां लिपाया लाय् उत्तरी अञ्चल कम्युनिष्ट लोकतान्त्रिक जनगणतन्त्र कोरिया जुल।
सन् १९५०य् उत्तर कोरियाली आक्रमणं कोरियाली युद्ध न्ह्याकल, गुगु सन् १९५३य् अमेरिकी नेतृत्वया संयुक्त राष्ट्र संघया कमाण्ड व सोभियत ग्वाहालिइ चीनं वःगु जनस्वयंसेवक सेना दुथ्याःगु व्यापक ल्वापु लिपा क्वचाल। युद्धं ३० लखः कोरियालीत सीगु खःसा अर्थतन्त्र नं बर्बाद जूगु खः। सन् १९६०या अप्रिल क्रान्तिइ सिंगम्यान रीया नेतृत्वय् निरंकुश प्रथम गणतन्त्र कोरिया सत्ताच्युत जुल तर निगूगु गणतन्त्रं क्रान्तिकारी उत्साहयात नियन्त्रण यायेमफुत। सन् १९६१ या मे १६य् पार्क चुङ हीया नेतृत्वय् जूगु तख्तापलटं निगूगु गणतन्त्रया अन्त्य यात, गुकिं सन् १९६३ य् स्वंगूगु गणतन्त्रया शुरुवातया संकेत बिल। पार्कया नेतृत्वय् दक्षिण कोरियाया अर्थतन्त्र सुथांलाये शुरु जुल, गुकिं प्रति व्यक्ति औसत जीडीपीइ दकलय् याकनं अप्वःगु छगू रेकर्ड दयेकल। प्राकृतिक संसाधनया अभाव जूसां नं थ्व राष्ट्र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार व आर्थिक विश्वव्यापीकरणय् आधारित च्यागू एसियाली टाइगरय् छगू जुसें तीव्र गतिं विकास जुल, निर्यात-उन्मुख औद्योगीकरणलिसे विश्व अर्थतन्त्र दुने थःत एकीकृत यात। सन् १९७२या अक्टोबर पुनर्स्थापना धुंका प्यंगूगु गणतन्त्र पलिस्था जुल, गुकिलि पार्कं पूर्ण शक्ति काःगु ख। युशिन संविधानं राष्ट्रपतिं आधारभूत मानव अधिकार निलम्बन यानाः संसदया स्वब्वय् छब्व नियुक्त यायेफइगु घोषणा याःगु खः। सरकारं विपक्षीयात दमन यायेगु व मानवअधिकार हनन् यायेगु ज्या थ्व इलय् झन तीव्र जुल। सन् १९७९य् पार्कया हत्या लिपा नं चुन डू-ह्वानया नेतृत्वय् प्यंगुगु गणतन्त्रय् निरंकुश शासन जारी जुल, गुकिलिं निगु तख्तापलटं हिंसक रुपं सत्ता कब्जा यात व ग्वाङजु विद्रोहयात क्रूरतापूर्वक दमन यात। सन् १९८७या जुनय् लोकतान्त्रिक संघर्षं निरंकुश शासनया अन्त्य यासें वर्तमान खुगु गणतन्त्र दयेकल। थ्व देय्यात आः महाद्वीपीय व पूर्वी एसियाया दकलय् उन्नत लोकतन्त्रया धलखय् कायेगु या।
दक्षिण कोरियां सन् १९८७या संविधान कथं एकसदनीय व्यवस्थापिका संसद राष्ट्रिय सभा नापं एकात्मक राष्ट्रपति गणतन्त्र कायम यानाच्वंगु दु। थ्व देय्यात क्षेत्रीय शक्ति व विकसित देय् या रुपय् कायेगु या, थुकिया अर्थतन्त्र जीडीपी नोमिनलया ल्याखं हलिंया झिंप्यंगूगु दकलय् तःधंगु व जीडीपी (पीपीपी)या ल्याखं झिंप्यंगूगु दकलय् तःधंगु अर्थतन्त्र ख। थन हलिंया दकलय् द्रुत इन्टरनेट कनेक्सन व दकलय् घना तीव्र गतिया रेल नेटवर्क दु। थ्व देय् हलिंया गुंगु दकलय् तःधंगु निर्यातक व गुंगु दकलय् तःधंगु आयातकर्ता खः। थुकिया सशस्त्र सेना हलिमया दकलय् बल्लाःगु सैनिकय् छगू खः धाःसा सैनिक व अर्धसैनिक कर्मचारीया ल्याखं हलिंया निगुगु दकलय् तःधंगु स्थायी सेना ख। २१गु शताब्दीइ दक्षिण कोरिया विश्वव्यापी रुपं प्रभावशाली पप संस्कृतिया निंतिं नांजाःगु दु, विशेष यानाः संगीत, टिभी नाटक व संकिपाय्। थुकियात "कोरियन वेभ"या नामं म्हसीकिगु या। थ्व देय् ओइसिडि(OECD)या विकास ग्वाहालि समिति ( Development Assistance Committee), जी२० , आईपीईएफ, व पेरिस क्लबया दुजः खः।
नामाकरण
सम्पादनकोरिया नां छगू एक्सोनिम (exonym) ख, यद्यपि थ्व छगू ऐतिहासिक राज्यया नां, "गोर्यो" वा "कोर्यो" नं वःगु ख। गोर्यो ५गु शताब्दीइ गोगुर्यों राज्यया चिहाकःगु नां ख व थुकिया १०गु शताब्दीया उत्तराधिकारी राज्य गोर्योया नां ख। आगन्तुक अरब व फारसी व्यापारीतयेसं थुकिया नां "कोरिया" धकाः उच्चारण यात। कोरियाया आधुनिक नां १५६८या न्हापांगु पोर्चुगिज नक्साय् जोआओ भाज डौराडों (João vaz Dourado) "कोनराई" (Conrai) व लिपा १६गु शताब्दीया अन्त व १७गु शताब्दीया सुरुइ कोरिया (कोरिया)या रुपय् १६३०या टेक्सेरा अल्बर्नाज (Teixeira Albernaz)या नक्साय् खनेदु।
गोर्यो साम्राज्य दकलय् न्हापां पश्चिमीतेसं अफोन्सो डी अल्बुकर्कं सन् १५११य् मलाक्का त्याकूबलय् म्हसीकल व पोर्चुगिजतेसं गोरेसया नामं म्हसीकिगु हलिंया थ्व भागनाप व्यापार याइपिं मनुतेगु वर्णन यात।
सन् १३९२इ गोर्योया थासय् जोसियन सत्ताय् थ्यनेधुंका जोसियन दक्वं भूभागया आधिकारिक नां जुल, यद्यपि थ्व नां सर्वव्यापी रुपं स्वीकार मजू। थ्व न्हुगु आधिकारिक नांया उत्पत्ति प्राचीन राज्य गोजोसिओं (२३३३ ईसापूर्व)य् दु। सन् १८९७इ जोसियन राजवंशं थ्व देय्या आधिकारिक नां जोसियनं देहान जेगुक ( कोरियाली साम्राज्य ) तःगु ख। दाएहान (महान हान) नां सम्हान (स्वंगु हान) पाखें वःगु ख, गुकिलिं कोरियाया स्वंगु राज्ययात संकेत याइ। तर जोसियन नां आः नं कोरियालीतेसं थःगु देय्यात संकेत यायेत व्यापक रुपं छ्येलिगु या, यद्यपि थ्व नां आः आधिकारिक नां मखु। जापानी शासनय् धाःसा निगु नां हान व जोसियन सहअस्तित्वय् दुगु खः।
जापानया आत्मसमर्पण लिपा , सन् १९४५ य् "गणतन्त्र कोरिया" वा "तेहान मिनगुक" ( 대한민국 /大韓民國, IPA : /ˈtɛ̝ːɦa̠n.min.ɡuk̚/) न्हुगु देय्या कानूनी नांया रुपय् नालाकाल। तर थ्व कोरियन नांया प्रत्यक्ष अनुवाद मखु। थुकिया लिच्वः कथं कोरियाली नां "दाएहान मिंगुक" गबलें गबलें दक्षिण कोरियालीतेसं कोरियाली जातिया निंतिं छ्येलि व दक्षिण कोरियाली राज्यया निंतिं जक्क छ्येलिमखु।
इतिहास
सम्पादनदक्षिण कोरियाया इतिहासया कालखण्ड थ्व कथं दु:
- प्राचीन कोरिया
- कोरियाया स्वंगु राज्य
- एकीकृत राजवंश
- जापानी कब्जा व निगूगु विश्वयुद्ध
- आधुनिक इतिहास
- कोरियाली युद्ध
- कोरियाली युद्ध लिपा (१९६०–१९९०)
- समकालीन इतिहास
भूगोल
सम्पादनदक्षिण कोरिया कोरियाली प्रायद्वीपया दक्षिणी भागय् ला। थ्व प्रायद्वीपया हाकः महाद्वीपीय व पूर्वी एसियाली मू भूभागं करिब १,१०० किमि (६८० माइल) तापाक्क थ्यं। थ्व पहाडी प्रायद्वीपया पश्चिमय् म्यासुगु सागर व पूर्वय् जापान सागर ला। थुकिया दक्षिणी सिथः कोरिया जलसन्धि व पूर्वी चीन सागरय् ला। थ्व देय्, दक्वं टापुत नापं, अक्षांश ३३° व ३९°N , व देशान्तर १२४° व १३०° पूर्वया दथुइ ला। थ्व देय्या कुल क्षेत्रफल १००,४१० वर्ग किलोमिटर (३८,७६८.५२ वर्ग माइल) दु।
दक्षिण कोरियायात प्यंगू सामान्य क्षेत्रय् बायेछिं:
- तजाःगु पर्वः झ्वः व संकीर्ण तटीय ख्यःया पूर्वी क्षेत्र;
- चकंगु तटीय ख्यः, खुसिया स्वनिगः, व रोलिङ हिल्सया छगू पश्चिमी क्षेत्र;
- पर्वः व स्वनिगःया दक्षिणपश्चिमी क्षेत्र; व
- दक्षिणपूर्वी क्षेत्रय् नाक्डोङ खुसिया चकंगु स्वनिगः।
दक्षिण कोरियाय् स्वंगु स्थलीय इकोरिजन दु: मध्य कोरियाली पर्णपाती जंगल ( Central Korean deciduous forests), मन्चुरियन मिश्रित जंगल, व दक्षिण कोरिया सदाबहार जंगल। दक्षिण कोरियाया भूभाग अप्व यानाः पहाडी दु, गुकिलि अप्व बुँज्या यायेबहः मजू। लोल्याण्ड, मू कथं पश्चिम व दक्षिणपूर्वय् ला व कुल भूमि क्षेत्रफलया ३०% जक दु। दक्षिण कोरियाय् २० राष्ट्रिय निकुञ्ज व लोकंह्वाःगु प्रकृतिया थाय् दु गथेकि बोसिओङ च्या ख्यः, सुन्चियन बे इकोलोजिकल पार्क , व जिरिसान।
दक्षिण कोरियाया पश्चिमी व दक्षिणी तटय् थ्यंमथ्यं ३,००० टापुत दु। थन्याःगु आपालं टापू चिधं व मनूत च्वनिगु मयाः। जेजु प्रान्त दक्षिण कोरियाया दक्षिणी तट स्वया करिब १०० किलोमिटर (६२ माइल) तापाक्क ला। थ्व प्रान्त देय्या दकलय् तःधंगु टापु ख, गुकिया क्षेत्रफल १,८४५ वर्ग किलोमिटर (७१२ वर्ग माइल) दु। जेजुइ दक्षिण कोरियाया दकलय् तःजाःगु च्वका नं दु। थ्व च्वकाया ना हल्लासन खः व थ्व छगू विलुप्त ज्वालामुखी ख। थ्व च्वका समुद्र सतह स्वया १९५० मिटर (६,४०० फिट) च्वय् थ्यं। दक्षिण कोरियाया दकलय् पूर्वी टापुइ उलेउङ्दो व लियान्कोर्ट रक्स (डोक्दो/ताकेशिमा) ला धाःसा मारादो व सोकोत्रा रक दक्षिण कोरियाया दकलय् दक्षिणी टापु ख।
लिधंसा
सम्पादन| विकिमिडिया मंका य् थ्व विषय नाप स्वापु दुगु मिडिया दु: South Korea |