महात्मा गान्धी

महात्मा गान्धी (जन्म नां: मोहनदास करमचन्द गान्धी, गुजरातीइ : મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી) (अक्टोबर २, सन् १८६९ - ज्यानुवरी ३०, सन् १९४८) भारत व भारतीय स्वतन्त्रता संग्रामया छम्ह मू राजनैतिक व आध्यात्मिक नेता ख। वय्‌कः पूर्ण अहिंसाया आधारय् सत्याग्रह (व्यापक भद्र अवज्ञाया माध्यमं अत्याचारयात प्रतिकार याइगु)या प्रतिपादक व अग्रणी नेता ख। वय्‌कःया विचारय् आधारित आन्दोलनं भारत स्वतन्त्र जुल व सकल हलिमया नागरिक अधिकार व स्वतन्त्रता आन्दोलनया निंतिं प्रेरणाया स्रोत जुयादिल। वय्‌कःयात हलिमया मनुतयेसं महात्मा गान्धी या नामं म्हस्यु। संस्कृतय् महात्माया अर्थ महान आत्मा ख। वय्‌कःयात थ्व सम्मान सूचक नां रवीन्द्रनाथ टेगोरं ब्युगु ख। भारतय् वय्‌कःयात बापूया नामं लुमंकिगु या। वय्‌कःया मांभाय्‌ गुजराती भाषाय् બાપુ बापू या अर्थ अबु ख। भारतय् वय्‌कःयात सरकारी रुपय् राष्ट्रपिताया सम्मान बियातःगु दु। अक्टोबर २खुनु वय्‌कःया बुँदिइ राष्ट्रिय पर्व'गान्धी जयन्ति' व हलिमय् अन्तरराष्ट्रिय अहिंसा दिवसया नामं हनिगु या।

मोहनदास करमचन्द गान्धी
सन् १९३१इ महात्मा गान्धीजी
बूगु	अक्टोबर २ सन् १८६९ पोरबन्दर, काठियावाड, भारत
मदूगु	ज्यानुवरी ३० सन् १९४८ (७८ दँया आयुय्) न्हु दिल्ली, भारत हत्या
राष्ट्रियता	भारतीय
मेमेगु नां	महात्मा गान्धी
प्रसिद्धि	भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम
शिक्षा	युनिभर्सिटी कलेज, लण्डन
राजनैतिक खलः	भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेस
धर्म	हिन्दू धर्म
क्वथापासा	कस्तूरबा गान्धी
मचा	हरिलाल, मणिलाल, रामदास, देवदास
ल्हाचिं

गान्धीजीं दक्ले न्ह्यः अहिंसा आधारित भद्र अवज्ञा आन्दोलन प्रवासी अधिवक्ताया रूपय् दक्षिण अफ्रिकाय् भारतीय समुदायया मनुतयेत नागरिक अधिकारया संघर्षया निंतिं याःगु ख। सन् १९१५य् वय्‌कः भारतय् लिहां बिज्याये धुंका वय्‌कलं भारतय् बुंज्यामि, मजदूत व नगरी श्रमिकतयेगु निंतिं अप्व भूमि कर व भेदभावया विरूद्धय् सःतया दिल। सन् १९२१इ भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेसया अभिवारा कायेधुंका गान्धीजीं भारतय् दुपिं सकल मनुतयेत गरीबीं मुक्त यायेत, मिसातयेगु अधिकाकया विस्तार, धार्मिक व जातीय एकताया पलिस्था, आत्म-निर्भरताया निंतिं अछुत प्रथा क्वचायेकिगु आदिया निंतिं यक्व आन्दोलन न्ह्यथनादिल। थ्व सकल आन्दोलन स्वया च्वे वय्‌कलं थःगु देय्‌ भारतयात विदेशी राजं मुक्ति बिइकिगु वा स्वराज प्राप्तिया आन्दोलनयात थःगु मू लक्ष्‍य दयेकादिल। गान्धीजीं ब्रिटिश सरकारं भारतीय मनुतयेत लागू यानातःगु चि करया विरोधय् सन् १९३०इ दांडी मार्च यानादिल। थ्व धुंका सन् १९४२इ ब्रिटिश भारत छोड़ो (भारत त्वःति) आन्दोलन न्ह्यःथना भारतीय मनुतयेगु नेतृत्व यानादिल। दक्षिण अफ्रिका व भारतय् थी-थी ईले यक्व दँ तक्क वय्‌कः झ्यालखानाय् नं च्वनेमाल।

गान्धीजीं अहिंसा व सत्यया पालन यानादिल व सकल मनुतयेत थ्व सिद्धान्तया पालन यायेत आग्रह नं यानादिल। वय्‌कः आत्म-निर्भर आवासीय समुदायय् थःगु जीवनयापन यानादिल व चर्खां दयेकातःगु परम्परागत धोती व सूतीयातःगु शल जक्क फिना साधारण जीवनयापन यानादिल। वय्‌कलं सादा शाकाहारी भोजन यापन यानादिल व आत्मशुद्धि व सामाजिक प्रतिकार निगुया हे निंतिं ताःहाकगु ई तक्क उपवास नं यानादिल।

जीवनी

प्रारम्भिक जीवन

गान्धीजी मचाबिले करिब सन् १८८६।

गान्धीजीया जन्म पोरबन्दर धाःगु आःया गुजरात, भारतया छगू तटीय नगरय् अक्टोबर २, सन् १८६९इ हिन्दू मोध सम्प्रदायया अबु करमचन्द गान्धी व मां पुतलीबाईया काय्‌या रुपय् जूगु ख। वय्‌कःया अबु करमचन्द गान्धी (सन् १८२२-सन् १८८५) ब्रिटिश राजया कठियावाड एजेन्सीया छगू चिधंगु रियासत पोरबन्दर राज्यया दिवान (प्रधानमन्त्री) ख। गान्धीजीया अजीया नां उत्तमचन्द गान्धी वा उत्ता गान्धी ख। वय्‌कःया मां पुतलीबाई हिन्दू प्रणामी वश्नव सम्प्रदायी ख। वय्‌कःया मां वय्‌कःया अबुया ४म्हमः कला ख करमचन्द गान्धीया न्हापाया स्वम्ह कला थः-थःगु प्रशवकालय् मदूगु ख। धार्मिक मां व जैन सम्प्रदायया अधिपत्य दूगु थासय् हुर्केजुयादिम्ह गान्धीजीया जीवनय् वय्‌कःया मचाबिलेया वातावरणया प्रभाव वय्‌कःया मूर्त प्राणीया निंतिं करुणा, शाकाहार भोजन, आत्मशुद्धिया निंतिं उपवास, साम्प्रदायिक व धार्मिक सहिष्णुता आदि गुणय् खने दु।

भारतीय ग्रन्थ विशेषयाना श्रवणकुमार व हरिश्चन्द्रया बाखंया गान्धीजीया मचा ईले प्रभाव जूगु खनेदु। महाराजाहरिश्चन्द्रया पात्रया वय्‌कःया मचाईले प्रभावया बारेय् वय्‌कलं थःगु आत्मवृतान्तय् नं च्वयादिगु दु। गान्धीजीया मचाबिले निसें सत्य व मतिनाया उच्च महत्त्वया आत्मपहिचान वय्‌कःया थ्व पात्रय् थःगु परिचय मालिगु ज्यां खने दु।

सन् १८८३या मे लाय् गान्धीजी १३ दँ बिलय् वय्‌कःया इहिपा १४ दँ दूम्ह कस्तूरबा माखनजीनाप जुल। वय्‌कःया कलायात वय्‌कःया नां चिहाका कस्तूरबा वा बा धःका सःतिगु या। थ्व इहिपा तत्कालीन भारतय् अबिले प्रचलित संस्कृति कथंया पारिवारं निर्धारण याःगु बाल विवाह ख। थःगु इहिपाया बारेय्‌ छकः गान्धीजीं धयादिगु दु कि "झिसं वबिले इहिपाया बारेय् अप्व मस्युलिं झिगु निंतिं इहिपा धाःगु न्हुगु वसः फीगु, मरि नयेगु व थ-थितिनाप म्हितिगु जक्क जुल" तर व लागाया अबिलेया चलन कथं ल्यासे भमचां थःगु यक्व ई थःछेँय् थःगु मां-अबुनाप व थःगु भातः स्वया अलग च्वनिगु जुल। सन् १८८५या प्रारम्भय् गान्धीजीया अबु करमचन्द गान्धी मदियादिल; वहे दँय् १५दँ दुबिले वय्‌कःया न्हापाम्ह मचा बुल तर थ्व मचा छुं दिं जक्क म्वात। गान्धीजी व कस्तूरबाया प्यम्ह मचा (फुक्कं काय्‌) धाःसा लिपातक्क म्वात। वय्‌कःया मस्तया नां हरिलाल (सन् १८८८य् बूगु), मणिलाल (सन् १८९२इ बूगु), रामदास (सन् १८९७य् बूगु), व देवदास (सन् १९००य् बूगु) ख। पोरबन्दरय् मिडिल स्कूल व राजकोटय् हाई स्कूल निगु हे शैक्षिक स्तरय् गान्धीजी छम्ह औसत छात्र जुयादिल। वय्‌कलं थःगु म्याट्रिकया परीक्षा भावनगर, गुजरातया समलदास कलेजं छुं समस्यानाप उत्तीर्ण यानादिल। थ्व ईले वय्‌कः अप्रसन्न जुयादिल छाय्‌धासाः वय्‌कःया परिवारं वय्‌कःयात ब्यारिस्टर दयेकिगु इच्छा तयातल।

गान्धीजी व वय्‌कःया कला कस्तुरबा (सन् १९०२)

सेप्तेम्बर ४, सन् १८८८य् थःगु १९गु बुंदिं स्वया लच्छि न्ह्यः गान्धीजी लण्डन, इंग्ल्याण्डय् युनिभर्सिटी कलेज लण्डनय् कानून ब्वनेय व [[[ब्यारिस्टर]]या तालिम कायेत बिज्यानादिल। वय्‌कःया लण्डन, ब्रिटिश साम्राज्यया राजधानीया जीवनय् वय्‌कलं थःगु मांयात जैन भिक्षु बेचारजीया उपस्थितिइ ब्युगु वचनं प्रभावित यात। वय्‌कलं थ्व वचनय् हिन्दू आचरण पालना याना ला, अय्‌ला व विभिचार रहित जुयाच्वनिगु जीवन पालन यायेगु वचं बियादिगु ख। गान्धीजीं "अंग्रेजी" रीतिरिवाजया अनुभव कयादिसां (दसु प्याखंया पाठ कायेगु) वय्‌कलं थःगु वचन त्वता मदिल। वय्‌कःया छेँथुवां ब्युगु सादा शाकाहारी नसा धाःसा भपियादिमफत व वय्‌कलं लण्डनय् छगू शाकाहारी रेस्टुरां मलुइकुबिले तक्क वय्‌कः न्ह्याबिलें नेपित्याका च्वनेमाल। हेनरी स्टेफेन्स साल्टया सफूया प्रभावं वय्‌कलं शाकाहारी समाज (Vegetarian Society)इ ब्वःति कयादिल व वय्‌कः थ्व् समाजया कार्यकारी समितिइ निर्वाचित जुयादिल व थ्व समाजया छगू स्थानीय निकाय बेज्‌वाटरय् (Bayswater) न्ह्यथनादिल।

वय्‌कलं नापलानादिपिं छुं शाकाहारीत थियोसोफिकल समाज (Theosophical Society)या सदस्य जुयाच्वन। थ्व समाज सन् १८७५य् विश्व भ्रातृत्त्व बढेयायेत दयेकातःगु ख। थ्व समाज बौद्ध व हिन्दू ग्रन्थ अध्ययन यायेत तत्त्पर जुयाच्वन। थ्व समाजं गान्धीजीयात सत्संघय् नापं भागवत गीता (अनुवाद व संस्कृत पाठ) ब्वनेयात प्रेरित यात। धर्मय् न्हापा विशेष रुचि मदूम्ह गान्धीजीं हिन्दू व ख्रिस्टी ग्रन्थतयेगु अध्ययन यानादिल।

गान्धीजीयात बारय् जुन १०, सन् १८९१ खुनु सःतल व वय्‌कः लण्डनं भारत जुन १२, सन् १८९१ खुनु बिज्यात। भारत थ्यना वय्‌कलं थःगु मां मदूगु व वय्‌कःया परिवारं वय्‌कःयात थ्व खँ मधाःगु सीकादिल। वय्‌कलं मुम्बईइ वकालत यायेगु कुतः यानादिल तर वय्‌कः थुकिलि विफल जुयादिल। लिपा, छम्ह हाई स्कूल शिक्षकया रूपय् अंशकालीन ज्याया आवेदन अस्वीकार जुइ धुंका वय्‌कः राजकोटय् याचिकतयेगु निंतिं मुद्दा च्वया जीवनयापन यानादिल। तर छम्ह अंग्रेज अधिकारीया वैमनश्यताया कारणं वय्‌कलं थ्व ज्या नं त्वतेमाल। थःगु आत्मकथाय् वय्‌कलं थ्व झाकायात थःगु दाजुया निंतिं लबीयाइगु असफल प्रयासया रुपय् वर्णन यानादिगु दु। थ्व हे कारणं वय्‌कलं सन् १८९३या अप्रिलय् छगू भारतीय फर्म, दादा अब्दुल्ला एण्ड को.,या दच्छिया करार स्वीकृत याना ब्रिटिश साम्राज्यया दक्षिण अफ्रिकाया कोलोनी अफ नाटालय् बिझ्यात।

स्वयादिसँ

• भारत
• अहिंसा