वसन्त व शरद ऋतुया इतिहास

वसन्त व शरद ऋतुया इतिहास (चिनिया भासय्: 春秋年代记) छगू प्राचीन चिनिया ऐतिहासिक वृत्तान्त ख। थ्व वृत्तान्त चिनिया शास्त्रीय ऐतिहासिक च्वखँया छगू मू खण्ड खः। थ्व सफू लु राज्यया आधिकारिक ऐतिहासिक दस्ताबेज खः व थ्व दस्ताबेजय् ७२२ निसें ४८१ इपू तकया २१४दँया घटनाया खँ च्वयातःगु दु।  चिनिया इतिहास वृत्तान्तया ख्यलय् वर्तमानया ईलय् दयाच्वंगु दकलय् पुलांगु वृत्तान्त(annals) थ्व हे ख।[1] कन्फ्यूशियसं तयार याःगु धकाः परम्परागत कथं नालातःगु थ्व सफू (मेन्सियसयं थ्व खँ धयातःगु खः) चिनिया साहित्यया न्यागू शास्त्रीय ग्रन्थय् छगू खः।

दुयुया ३गू शताब्दीया संस्करणया १९गू शताब्दीया प्रतिरुप

थ्व सफूलि लु राज्यया मू घटनात दसु जुजुतेगु राज्याभिषेक, इहिपा, मृत्यु, शासकतेगु सिथं, मू ल्वापू, बलिप्रथा, ज्योतिषया हिसाबं महत्त्वपूर्ण खगोलीय अभूतपूर्व घटना, प्राकृतिक विपद आदिया खँ कनातःगु दु।[1] थ्व सफूलि दुथ्यानातःगु विवरण संक्षिप्त जु व औसतय् छगू विवरणय् १०ग्वः आखः जक छ्यलातःगु दु। छुं नं घटनाक्रमयात परिमार्जित यानातःगु मदु व छुं स्पष्ट यानाबिइगु कुतः खनेमदु।[1]

ल्वापूमि राज्यतेगु काल (४७५-२२१ ईपू) य् थ्व सफूया थीथी टिप्पणी/टीका च्वयेगु ज्या जुल। थथे च्वःगु च्वखँ/ग्रन्थतेसं थ्व सफूति दुथ्याःगु संक्षिप्त सूचंयात विस्तृत यायेगु वा सफूया विवरणया धाथेंया अर्थ म्हसीकिगु कुतः यात ।  थथे च्वःगु थीथी टिप्पणीइ नांजाःगु सुं जुओ जुआनया ग्रन्थ, थःगु हे भिंगु गुणया कारणं छगू शास्त्रीय सफू जूवन। थ्व सफू थीथी प्रचलित चिनिया धापूया स्रोत नं जुल।[1]

इतिहास व प्रसङ्ग

वसन्त व शरद ऋतुया इतिहास संभवतः ५गू शताब्दी ईसा पूर्वय् च्वःगु खः ।[1]  कन्फ्युसियसया इलय् "वसन्त व शरद" खँपूया अर्थ [दँ जुयाच्वन, अतः, वसन्त व शरद धकाः च्वयातःगु थ्व सफूया वास्तविक अर्थ दँय् दसं च्वयेगु आधिकारिक दस्ताबेज खः।[1]  ाहानं, थ्व सफू थथे च्वयातःगु छगू जक दस्ताबेज नं मखु। थ्व हे ईलय् दयाच्वंगु पूर्वी झाउ राज्यं थःपिनिगु अभिलेख थ्व हे सफू थें हे कथं दयेकातःगु नं खनेदु।[2]

थ्व कथं, थ्व सफू समकालीन घटनाया छगू संक्षिप्त वर्णन स्वथनिगु धुकूया रुपय् विकशित जुल व थुकिलि जुजुतेगु राज्याभिषेक, इहिपा, मृत्यु, शासकतेगु सिथं, मू ल्वापू, बलिप्रथा, ज्योतिषया हिसाबं महत्त्वपूर्ण खगोलीय अभूतपूर्व घटना, प्राकृतिक विपद आदिया खँ च्वयातेगु चलन दयाच्वन।[1] औसतय् छगू दुथ्याःगु घटनायात १०ग्वः चिनिया आखलं च्वयातःगु जुसां थ सफूलि दूगु दकलय् विस्तृत विवरण ४७ग्वः आखलं च्वयातः गु दु। नापं, छुं वर्णनत धाःसा छग्वः आखलं जक नं च्वयातःगु दु।[1] थ्व सफूलि १२गू विवरणय् तुङ्ग (वा झोङ्ग) जक च्वयातःगु दु, गुकिया अर्थ किलं जुइगु ख महामारी, सम्भवतः थ्व सलःकिया महामारी जुइफु।[1]

एंट्रीया छुं आधुनिक विज्ञतेसं थ्व सफूया मूल उद्देश्य मनूतेसं लिपा ब्वनेत च्वःगु इतिहास खः कि मखु धकाः प्रश्न यानादीगु दु । वय्कपिंसं थ्व सफूयात पूर्वजतेगु आत्मायात वर्तमान बुखँलिसे सुचित यायेगु अभिप्रायं च्वयातःगु सफू जुइफूगु बिचाः तयादीगु दु। [1]

टीका

थ्व सफू संक्षिप्त जूगु व थुकिया सामग्री सीमित जुगूलिं थ्व सफू थुइकेतः थीथी टीका ग्रन्थ च्वयातःगु दु। हानतेगु सफूया ३०गू खण्डय् थन्याःगु न्यागु टीकाया धलः बियातःगु दु:

• झोउया टीका (鄒氏傳)
• जियाया टीका (夾氏傳).
• गोङ्गयाङ्ग झुआन
• गुलियाङ्ग झुआन
• झुओ झुआन

झोउ व जियाया टीका वर्तमानय् लुप्त जुइधुंकल व थुकिया पाठ मदु। वर्तमानय् ल्यनाच्वंगु टीकातेत मंकाकथं वसन्त व शरद कालया स्वंगू टीका (春秋三传; Chūnqiū Sānzhuàn) धकाः म्हसीकिगु या। हानया/हानतेगु सफू व महान इतिहासकारया ऐतिहासिक अभिलेख सफूति थ्व स्वंगू टीकाया विस्तृत विवरण बियातःगु दु।

गोङ्गयाङ्ग व गुलियाङ्ग टीका २गू शताब्दी इपूस रचित टीका खः। वर्तमान विद्वानतेगु धापू कथं थ्व नितां सफूतेसं २गू शताब्दी स्वया न्ह्यःया (ल्वापूमि राज्यकालीन) च्वखँ व मौखिक परम्परागत खँयात लिपिबद्ध याःगु ख। थ्व नितां सफूलि वसन्त व शरद ऋतुया इतिहासया थीथी संस्करणय् आधारित च्वखँयात न्हेसः व लिसःया रुपय् ब्वयातःगु दु।

झुओ झुआन सफू ४गू शताब्दी इपूया पूर्वार्धया इलय् च्वयातःगु ७२२ ईसा पूर्व निसें ४६८ इस्वीपूर्व तकया इतिहास खः। थ्व ग्रन्थय् लु राज्यया शासकतेगु उत्तराधिकारीतेगु झ्वःया खं च्वयातःगु दु।   स्वंगु शताब्दी ईस्वीइ चीनया दु यु नांयाम्ह विद्वानं झु झुआन व वसन्त व शरदया इतिहासयात स्वानादिल। वय्कःया सफूलि वय्कलं वसन्त व शरदया इतिहासया सकल च्वखँयात उकिया समकक्षी झुओ झुआनया च्वखँ नापं तयादिल। वय्कःया संस्करणयात थ्व ग्रन्थया पाय्छि अर्थ (春秋正義 Chūnqiū zhèngyì) धकाः ६५३इसंय् चिनिया साम्राज्ययासम्राटं स्वीकृत यात।[4]

हान राजवंशया लिपांगु इलय् गुओयुयात थ्व ग्रन्थया बाहिरी टीका धकाः म्हसीकल।

"चुन्कियु शियु" धाःगु मावाङ्गदुइ समाधिइ लूगु म्हो जानकारी दूगु ग्रन्थ नं थ्व सफूनाप स्वापू दूगु ग्रन्थ ख। थ्व ग्रन्थ शियु धाःम्ह गुरुं च्वयातःगु धैगु छुं विज्ञतेगु विश्वास दु।

प्रभाव

थ्व ग्रन्थ चीनया मू शास्त्रीय साहित्यय् छगू खः व थ्व ग्रन्थं लगभग २,५०० दँ तक चिनियाँ बौद्धिकताय् तःधंगु प्रभाव दयेकातःगु दु ।[1] ४गू शताब्दी इपूस मेन्सियसं थ्व सफू कन्फ्युसियसं थःमंतुं च्वयादीगु सफू धकाः धयातःगुलिं थ्व सफूयात चिनिया बौद्धिक परम्पराय् २०गू शतब्दी तक चुनौति मयासें पालन यायेगु चलन दयाच्वन। [7]  ाथ्व सफूया संक्षिप्त शैलीया खँय् थ्व शैली कन्फ्यूशियसं विचारशील कथं "उच्च सिद्धांतत सुक्ष्म खँग्वलय्" (微言大義; wēiyán dàyì) च्वयादीगु विश्वास दु।[1] थ्व स्पष्टीकरणयात सकल विद्वानतेसं धाःसा स्वीकार मयाः: ताङ्ग राजवंशया इतिहासकार लिउ झिजि कथं झुओया टीका मूल ग्रन्थ स्वया उच्चकोटीया सफू खः, व सोङ्ग राज्यवंशया प्रधानमन्त्री वाङ्ग अन्शि नं धाःसा थ्व मूल ग्रन्थयात छुं महत्त्व मदूगु "लाय्कूया दस्ताबेजया छ कुचा" (断烂朝报; duànlán cháobào) धकाः अस्वीकृत याःगु खनेदु।[1] पश्चिमी विद्वानतय्सं थथे हे कथं मूल्यांकन यानातःगु खनेदु: फ्रेञ्च चीनविज्ञ इडुअर्ड चावनेसं थ्व ग्रन्थयात "छगू शुष्क व मृत इतिहास" धकाः उल्लेख याःगु दु।[1]

थ्व सफू थःगु समयया छगू तःधंगु प्रतिनिधि खः। थ्व हे सफूया नामं थ्व सफू च्वःगु युगयात वसन्त व शरद काल धकाः म्हसीकिगु या।[1]

भाय्-हिला

रशियन अनुवाद, १८७६ साल।

थ्व सफूया थीथी भासय् भाय्हिला थ्व कथं दु-

• Legge, James (1872), The Ch'un Ts'ëw with The Tso Chuen, The Chinese Classics, Vol. V, Hong Kong: Lane, Crawford, & Co.  (part 1 and part 2 at the Internet Archive; also with Pinyin transliterations here).
• Couvreur, Séraphin (1914). Tch'ouen ts'ieou et Tso tschouan (in fr). Ho Kien Fou: Mission Catholique. Reprinted (1951), Paris: Cathasia.
• Malmqvist, Göran (1971). "Studies on the Gongyang and Guliang Commentaries". Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities 43: 67–222. 
• Watson, Burton (1989). The Tso Chuan: Selections from China's Oldest Narrative History. New York: Columbia University Press.
• Miller, Harry (2015). The Gongyang Commentary on the Spring and Autumn Annals: A Full Translation. New York: Palgrave Macmillan.