अमोघपाश लोकेश्वर: Difference between revisions
Content deleted Content added
न्हुगु पौ: अमोघपाश लोकेश्वर बुद्ध धर्मया महायान परम्पराय् अतिकं श्रद्धा... |
|||
Line १:
[[किपा:Amoghpasha lokeshvara image.jpg|thumb|408x408px|वसुच्चशील महाविहारया सलंशालाया अमोघपाश लोकेश्वर धर्मागारस प्रतिष्ठापित लोकेश्वर व तारादेवी पिनिगु प्रतिमा]]
अमोघपाश लोकेश्वर बुद्ध धर्मया महायान परम्पराय् अतिकं श्रद्धां पूजा यानातम्ह देवता खः । बुद्धज्ञान ब्वलंकेया लागि बोधिचर्या अभ्यास याइपिनिगु निम्ति वसपाेलया ज्ञान थुइकेगु व वसपोलया ध्यान यायेगु याना च्वनी । श्री अवलोकितेश्वर या ३६० गु रुप मध्ये छगु रुप श्री अमोधपाश लोकेश्वरया खः । वसपोलया प्रसिद्धि नेपालय् जक मजुसे महायान बौद्ध परम्परा प्रसार जूगु दक्व देशय् उत्तिकं हे दु । जाभा, चीन, जापान आदि देशय् पुलाँगु मूर्ति त दया च्वँगु दु। नेपालय् वसपोलया अष्टमी व्रत धलं दनेगु, ध्यान यायेगु चलन दु । अथेहे वसपोलया रुप व गुणया वर्णन याना तःगु ‘धन्यधाय लोकेश्वर..’ धाःगु नेपाल भाषा स्तोत्र (तुतः) वा भजन म्ये आपालं लोकंह्वाः ।
==== ‘अमोघपाश लोकेश्वर’ या शाब्दिक अर्थ ====
[[किपा:Amoghapasa Padang Roco Inscription Front.JPG|thumb|इण्डोनेसियाया पादाङ्ग रोको धागु थाय् स लुयावःगु सन् १२८६ स निर्मित मूर्ति । थुगु मूर्तिस च्वया तःगु अभिलेख अनुसार थ्व मूर्ति सिंहसारीया राजां सुमात्राया राजायात उपहार ब्युगु खः । ]]
संस्कृत भाषां ‘अमोघ’ धयागु गुवलेंहे असफल जुइ मखुगु, निशाना चुके जुइमखुगु व ‘पाश’ धयागु खिप खः । थुकथं ‘अमोघपाश लोकेश्वर’ या शाब्दिक अर्थ – गुवलेहे निशाना चुकेजुइ मखुगु पाश (खिप) धारण याना विज्याम्ह लोकया इश्वर खः । दुःखया सागरय् दुना च्वँपिं प्राणिपिन्त मुक्तिया लय् थ्यंकेया अचुक उपाय ज्वना विज्याःगुया प्रतिक कथं अमोघपाश वसपोलं ज्वना विज्यानाच्वँगु ख ।
[[किपा:Astamivrata mandala.jpg|thumb|अष्टमीव्रतस छ्यलिगु अमोघपाश लोकेश्वरया मण्डल]]
==== अष्टमी व्रत धलं दनेगु ====
[[किपा:Astamivrata in progress.jpg|thumb|अष्टमी व्रत धलँ दना च्वँगु]]
नेपालय् वसपोलया पूजा भाव व ज्ञान थुइकेका लागि अष्टमी व्रत वा उपोषध व्रत धलं दनेगु चलन तसकं प्रख्यात जु । अष्टमी पतिकं, मखुसा मुखष्टमी छन्हुजक जुसां बहाः बहिः वा छेँ वा झिंनिगु तीर्थ वा अष्टवैतराग वा प्यंग थूर वा च्याम्ह करुणामयया थासय् वना ब्रत दँ वनेगु चलन दु । थुगु व्रत दनिवले बुद्ध धर्म संघ मण्डल व गुरुमण्डलया धलं दने धुका श्री अमोघपाश लोकेश्वर मण्डलया धलं दनी । व्रतया क्रमय् त्रिशरणगमन याई, धारणी पाठयाई, श्री अमोघपाश लोकेश्वरया ध्यान याई, बुद्ध धर्म संघ मंण्डल पूजा याई, दशांकुशल कर्म तोतेगु उपदेश न्यनी, [[चतुर्ब्रह्म विहार|'''चतुब्रह्म विहार''']] (मैत्री, करुणा, मुदिता, उपेक्षा) या ध्यान याई, अष्टशील ग्रहणयाइ व उगु दिन पुला मवंलते अष्टशील पालन याना च्वनी । आर्य गुणकारण्डब्युह
==== उत्पति कथा ====
उत्पति कथाः अमोघपाश हृदय नाम धारणी सुत्रसज्ञज्ञ उल्लेख जुकथं, गुइछगु कल्प न्ह्यो लोकेश्वराज तथागत पाखेँ अवलोकितेश्वर बोधिसत्वं थुगु धारणी ग्रहण याःगु ख । उवले निसेंहे वसपोलं थुगु धारणीया प्रयोग याना अनगिन्ति जगतप्राणि पिनिगु उद्धार याना विज्यायेत थुगु रुप कया विज्यागुलि वसपोल अवलोकितेश्वर करुणामयया थुगु रुपया नाँ अमोघपाश लोकेश्वर जूवंगु ख ।▼
[[किपा:Astamivrata.jpg|thumb|२०६६ असार ३१ कुन्हु यलया गुइतः त्वालय् न्ह्याःगु अष्टमी व्रत]]
▲
==== लोकेश्वरया
[[किपा:Amoghpasa lokeshvara iconography.jpg|thumb|श्री अमोघपाश लोकेश्वरया ल्हाः ज्वँसाया नाँ]]
अमोघपाश पूजाविधि स वसपोलयागु रुपया वर्णन थुकथं यानातगु दु ।
'''''शुद्धंकुण्ड
'''''सर्वज्ञ विद्धान मा भयवरं श्रीपाश जापोत्तमम् ।।'''''
'''''वामेनापि कमण्डलु च कमलं दण्डोत्तमं पुस्तकं ।।'''''
'''''वन्देहं परमेश्वरंतु शिरसा लोकानुकम्पामयम् ।।'''''
अर्थ – पलेस्वाँलय् दना विज्याम्ह, द्वाफोस्वाँ थें तुइसे निर्मल शुद्धम्ह, दक्व विधानया ज्ञान थुम्ह, जवपाखेया प्यका ल्हातिं अभयदान विया, पाश ज्वना, जपमाला ज्वना, वरदान विया च्वँम्ह, खवपाखेया प्यका ल्हातीं कमण्डलु, पलेस्वाँ, त्रिदण्ड व प्रज्ञापारमिता सपूm ज्वना विज्याना च्वँम्ह वसपोलयात शिर क्वछुना भक्तिभाव पूर्वक प्रणाम यानाच्वना ।
Line २३ ⟶ ३१:
हाकनं वसपोल गेरु वस्त्र पुनातम्ह, शिरय् अमिताभ तथागत धारण याना च्वँम्ह ख । प्राणिपिनिगु दुःखस महाकरुणा तइम्ह धैगु प्रतिक कथं वसपोलं चल्लाया छ्यंगु धारण याना तःगु दु । हाकनं वसपोलया ध्यान यायेवले वसपोल यँ विजाक्षरं उत्पति जूगु सहस्रदल पद्मया दथुई ह्रिं विजाक्षरं शंख थे तुयुगु वर्णम्ह श्री अमोघपाश लोकेश्वरया रुप उत्पति जूगु लुमंका षडक्षरी मन्त्र जप याइ ।
==== लोकश्वरया जवं खवं च्वनिपिं निम्ह देवीपिं ====
'''आर्यतारा देवीः''' थ्वसपोल देवीं वाँउगु वर्ण जुया खवगु ल्हातिं पलेस्वाँ ज्वना विज्याम्ह व जवगु ल्हातिं अभय मुद्रा ज्याना विज्याम्ह ख । सम्पूर्ण प्राणिपिनिगु दुःख भय हरण याना सुख ऐश्वर्य विइगु अधिष्ठान यानाविज्याःम्ह थ्वसपोल आर्यतारा अमोघसिद्धि तथागतया शक्ति व विश्वपाणि बोधिसत्वया माता
'''भृकुटीतारा देवीः''' थ्वसपोल देवी म्हासुगु वर्ण जुया च्वँम्ह, त्रिनेत्र (स्वँग मिखा) कना च्वँम्ह, खवगु निकाल्हातिं क्रमशः पुस्तक व अञ्जली मुद्रा ज्याना विज्याम्ह व जवगु निकाल्हातिं क्रमशः वरद मुद्रा ज्याना व उत्पल (उफ्वःस्वाँ) ज्वना विज्याना च्वँम्ह ख।
==== लोकश्वर प्रतिमाया ल्युनेया अंगलय् च्वँगु चित्रकलाः ====
प्रतिमाया पृष्ठभूमि अत्यन्त सुक्ष्म चित्रकलां छाय्पिया तःगु दु । थुगु चित्रकला परम्परागत नेवाः चित्रकलाया नमूना कथं च्वया तःगु ख । इस्वीया १३ औं निसें १६ औं शताब्दिया इलय् विकास जुया नेपाःया मौलिक कला कथं तिब्वत व मेमेगु क्षत्रय् तक प्रशिद्ध जुया च्वँगु थ्व कलाशैली ख । नेवाः शैलीया विशेषता धैगु घाय् बुट्टाया विविध आकार प्रकार ज्याना यक्व प्रकारका प्रतिकात्मक आकृति दयेकीगु खः । गथेकि, थुगु धर्मागारया चित्रकलाय् लः, पृथ्वी, मि, पृष्ठभूमि आदि ब्याक्वं आकृतिया आधारभूत इकाई घाँय् बुट्टां हे जुया च्वँगु दु । थुकि बाँलाक्क कोथिइक स्वयवले निम्नानुसारया विषय वस्तु प्रस्तुत जुया च्वँगु दु ।
प्रभा मण्डल (परवाः)ः प्रभा धयागु तेज खःज्ञद्द । लोकेश्वर व तारादेवी पिनिगु तेजया प्रतिक कथं शरीर प्रभा व शीर प्रभा दय्कातःगु दु । चायागु हे धाँय् बुट्टाया इकाइ दयेका अंगलय् तिका प्रभामण्डलया आकृति ज्याना तःगु दु । प्रभामण्डलया केन्द्रं पञ्चरश्मी पिज्वया च्वँगु क्यना तःगु दु ।
तोरणः संस्कृत शब्द ‘तोरण’ या अर्थ ‘ध्वाखा’ खः । प्रभामण्डलया छचाखेरं विभिन्न लक्षण प्रमाण व प्रतिकात्मक अभिब्यक्ति दुथ्याका पशु, अर्धपशु व घाँय्चा बुट्टाया चित्रकला च्वया तःगु जुल । क्वँनिसेँ छसिकथं शील दक्वया बल्लागु आधार खः धयागु प्रतिक कथं तुयुम्ह किसि, दक्व वाद यात त्याकुगु सिंहनाद रुपी प्रज्ञाया प्रतिक कथं तुयुम्ह सिंह व निरन्तर समाधिया प्रतिक कथं शरभया चित्र च्वया तगु जुल । चोलय्चा यागु छ्योँ, हरिणयागु न्यकू, सिंहयागु सँ, सलयागु म्ह व इमायागु तुति पञ्जा या मिश्रित रुप शरभज्ञघ छम्ह प्रतिकात्मक अप्राकृतिक मिश्रित आकृति खः । थथे प्रज्ञाया आधार समाधि व समाधिया आधार शील जुया च्वँगु चतुरार्य सत्य मध्येया लिपांगु सत्य – मार्ग सत्यया प्रतिक कथं थुपिं स्वम्ह पशु आकृतिं क्यना तःगु जुल । थुकिं च्वय् छगः नीनाः सिंया आकृति च्वया उकि द्यने मकर व मकरंया न्हिप्यनं पिहाँ वया च्वँगु ‘लः प्वः’ या आकृति च्वया तःगु जुल । उगु नीनाःया च्वकाय् रत्न थुना तःगु दु । थुगु नीनाः च्वय् भौतिक संसारया प्रतिक कथं लःया प्रतिक मकर व पृथ्वीया प्रतिक लः प्व तया तःगु दु । पृथ्वीया प्रतिक जूगुलि थुकियात म्हासु रँग छायातःगु ख ।
हाकनं तोरणया हे मेगु अंग कथं पृष्ठभूमिया दक्वसिवे सिइथे जवं खवं निम्ह अर्धमानव आकृति च्वया तःगु दु। थ्व किन्नरया आकृति खः । जँ च्वय् मनू या म्ह व जँ क्वय् पंछीया म्ह दुम्ह थुम्ह किन्नर अमोघपाश लोकेश्वरया बाखँ सुप्रियसार्थवाह जातकया छम्ह प्रमुख पात्र खः ।
तोरणया ल्यूनेया पृष्ठभूमि जायेक चिचिधंगु वचुगु रँगया वृताकार युग्म आकृति च्वया तःगु दु । थ्व युग्म आकृति नं घाँय् बुट्टां दयेका तःगु दु । थुगु युग्म आकृति संसारया द्वय सत्यया प्रतिक खः । चीनीया कलाय् यिङयाङ थेँ हे थुगु आकृतिं अतित्वया निगु पाटायात इंकित याई । ख्युँगु – यचुगु, मिसा – मिजँ, दुःख – सुख, भिंगु – मभिंगु थुजागु द्वय सत्यया बुद्ध जुइ धुंकुम्हसिनं शुन्यता ज्ञानं खनिवले अद्वय ज्ञान रुपय खनि ।
षड्क्षरी मन्त्रया कूटाक्षरः तारादेवी पिनिगु छ्योँफुसय् रञ्जना लिपिया कूटाक्षर च्वया तःगु दु । करुणामयया मूल मन्त्र ओँ म णि प द्मे हुं खुगः आखः दुगु कारणं थुकियात षड्क्षरी धका धाःगु खः । नेपाःया संस्कृतिइ मन्त्रया दक्व आखःयात चिंका छगःहे दयेकेगु चलन दु गुकियात कूटाक्षर धाइ ।
थ्व खुगः आखःया अर्थ विभिन्न किसिमं ब्याख्या याना तःगु दु । षड्गति जन्म जुइ म्वाकीगु उपाय कथं, षट्पारमिताया ज्ञान कथं, बोधिचित्तोत्पाद कथं, प्रज्ञा व उपायया अभेद्य गुण कथं, आदिबुद्ध स्वयंभु ज्ञान कथं वर्णन यानातःगु खनेदु ।
जव पाखेया ल्हाति अभय मुद्रा वसपोल अभय गुणं जाम्ह अले वसपोल न्ह्यावलेंहे अभय दान वियाविज्याइम्ह ख । थुकिया प्रतिक कथं गुम्हब्यतिmं अष्टमी व्रतयात श्रद्धां पालन याई उम्ह ब्यक्तियात गुवलेंहे प्रेत, तिर्यक तथा नरक लोकस जन्म जुई मालिगु भय दैमखु ।
वरद मुद्रा गुम्हेसिया अष्टमी व्रत दना बोधिचित्त व करुणा वृद्धि याना च्वनी उमित इच्छा या याःगु वस्तु प्राप्त जुई ।
अमोघपाश थुगु पाश (खिप) वसपोलयाके दुगु अचुक उपायकौशलया प्रतिक ख । गुगु उपायकौशलया माध्यमं अविद्याय् लाना च्वँपिं प्राणि पिन्त सद्धर्मया लय् लाका बि ।
जपमाला थुकिया प्रतिक खुग आखःया मन्त्र निरन्तर जप याकिइम्ह धैगु ख । थुगु षडक्षरी मन्त्र जपं संसारया वन्धनं मुक्त जुइ फइ ।
खव पाखेया ल्हाति कमण्डलु वसपोल जगत प्राणि पिन्त बुद्धत्व पद तक थ्यंकेत अभिषेक विइगु, दिक्षित यायेपूmगु क्षमता दुम्ह ख ।
पलेस्वाँ नरके वास याना आपालं दुःख भोग याना च्वँपि सत्वप्राणिपिन्त उद्धारयाये फुम्ह धैगु थुकिया प्रतिक ख । गथे भुतुनालं पलेस्वाँ ह्वया थहाँ वइ तर पलेस्वाँ स ना भतिचाहे कि मखु अथे हे दुःखय् लाना च्वँपिंत संसार रुपी दुःखया भुतुनालं थकया प्राणि पिन्त उद्धार याइम्ह वसपोल लोकेश्वर ख ।
त्रिदण्ड थुकिया प्रतिक वसपोल स्वता प्रकारया विष अर्थात राग, द्वेष व मोह यात शुद्धिकरण यायेफुम्ह धैगु ख ।
पुस्तक थुकिया प्रतिक वसपोल सद्धर्म अभ्यास याइ पिन्त प्रज्ञा ब्वलंका विफुम्ह ख गुकिया माध्यमं जन्म मृत्युया घःचा थेँ हिला च्वँगु चाकलं (भवचक्र) पिहाँ वय् फइ ।
| |||