सुमेर

सुमेर वा सुमेर लहना ल्वहं युग निसें पूर्व कँय् युग तक अस्तित्त्वय् दूगु छगू प्राचीन लहना ख। थ्व लहना वर्तमान इराकया दखिनी लागा मेसोपोतामियाय् ला। थ्व थाय्‌या नां अकादियन भासय् सुमेरु (Šumeru) व सुमेरियन भासय् कि-एन-गिर_१५(𒆠𒂗𒂠) ख। थ्व थाय्‌या नांया अर्थ "सभ्य जुजुतयेगु थाय्‌" वा "थःगु थाय्" ख। थ्व थासय लूगु ऐतिहासिक दसू कथं थ्व क्षेत्रया इतिहास करिब २९०० ईपू तक थ्यं। अथेजुसां आधुनिक इतिहासकारतेगु मत अनुसार सुमेर करिब ४५०० ईपू निसें ४००० ईपूया दथुइ पलिस्था जूगु ख। थ्व थासय् लूगु नगर, खुसि, ज्या आदिया नांया दसूकथं थ्व लहनाया पलिस्थामि सम्भवतः सुमेरियन भाय् ल्हाइपिं गैह्र-सेमितिक जातिया मनूत ख। थ्व प्राचीन प्रागैतिहासिक मनुतेत वर्तमान इलय् प्रोतो-युफ्रेतियन्स (proto-Euphrateans) वा उबाइदियन्स (Ubaidians) धाइगु या। थ्व जाति उत्तर मेसोपोतामियाया प्राचीन समारा तजिलजिं विकशित जूगु धइगु धारणा दु। उबाइदियनत सुमेरया दकलय् न्हापाया सभ्य तिबः ख, इमिसं झ्वास्या बंयात बुंज्या यायेछिंगु बुं दयेकिगु, बनय्‌ज्या पलिस्था यायेगु, कापः, छ्येंगु, धातु, शिल्प, चाया थलः आदिया उद्योग विकास यागु आदि ज्या विस्तार यात।

प्राचीन मेसोपोटामिया
युफ्रेटस – टिग्रीस
असीरियाशास्त्र
नगर / साम्राज्य
सुमेर: उरुक – उर – ईरिदु
किश – लगाश – निप्पुर
अक्काडिय साम्राज्य: अक्काड
बेबिलोन – इसिन – सुस
असीरिया: असुर – निनेभे
शरुकिन – निम्रुड
बेबिलोनिया – चाल्देय
एलाम – अमोराइट
हुरियन – मितानी
कस्साइट – उरारतु
कालचक्र
सुमेरयागु जुजुपिं
असीरियायागु जुजुपिं
बेबिलोनयागु जुजुपिं
भाय
क्युनिफर्म लिपि
सुमेरी भाय – अक्काडी भाय
एलामेली भाय – हुरीय भाय
मिथोलोजी
एनुमा एलिश
गिल्गामेश – मार्दुक

नगर देय्‌तः

सुमेर लहनाया दुने थीथी नगर देय् पलिस्था जूगु व विकशित जूगु खनेदु। थ्व लहनाया मू नगर थ्व कथं दु:

• Mari -- 34°27′N 40°55′E
• Agade -- 33°06′N 44°06′E
• किश (Tell Uheimir & Ingharra) -- 32°33′N 44°39′E
• बोर्सिप्पा (Birs Nimrud) -- 32°23′30″N, 44°20′30″E
• निप्पुर (नुफ्फर) -- 32°10′N 45°11′E
• इसिन (Ishan al-Bahriyat) -- 31°56′N 45°17′E
• अदब (Tell Bismaya) -- 31°57′N 45°58′E
• शुरुपाक (Fara) -- 31°46′N 45°30′E
• गिर्सु (Tello) -- 31°37′N 46°09′E
• लगश (Al-Hiba) -- 31°26′N 46°32′E
• Bad-Tibira (अल मेदिना) -- 31°46′N 46°00′E
• उरुक (Warka) -- 31°18′N 45°40′E
• Larsa (Tell as-Senkereh) -- 31°14′N 45°51′E
• उर (al Muqayyar) -- 30°57′45″N, 46°06′11″E
• इरिदु (Abu Shahrain) -- 30°48′57.02″N, 45°59′45.85″E

minor cities:

• सिप्पार (Abu Habba) -- 33°03′N 44°18′E
• कुथा (Tell Ibrahim) -- 32°44′N 44°40′E
• दिल्बात (Tell ed-Duleim) -- 32°09′N 44°30′E
• Marad ((Wanna es-) Sadun) -- 32°04′N 44°47′E
• Kisurra (Abu Hatab) -- 31°50′N 45°26′E
• Zabala (Tell Ibzeikh) -- 31°44′N 45°52′E
• उम्मा (Tell Jokha) -- 31°38′N 45°52′E
• किसिगा (Tell el-Lahm) -- 30°50′N 46°20′E
• अवम
• Hamazi
• इश्नुन्ना
• अक्शक
• जिम्बिर

इतिहास

सुमेरया ऐतिहासिक काल थ्व कथं दु-

• उबैद कालखण्ड 5300-3900 BC
• उरुक ४ कालखण्ड 3900-3200 BC
• उरुक ३ कालखण्ड 3200-2900 BC
• Early Dynastic I period 2900-2800 BC
• Early Dynastic II period 2800-2600 BC
• Early Dynastic IIIa period 2600-2500 BC
• Early Dynastic IIIb period 2500-2334 BC
• लगाश राजवंश कालखण्ड 2550-2380 BC
• अकाद राजवंश कालखण्ड 2450-2250 BC
• Gutian period 2250-2150 BC
• उर ३ कालखण्ड 2150-2000 BC