हवाई

हवाई संयुक्त राज्य अमेरिकाया छगु राज्य खः। थ्व राज्य मू संयुक्त राज्य अमेरिका स्वया मेमेगु राज्य स्वया तापाःक्क प्रशान्त महासागरय् दयाच्वंगु राज्य ख। थ्व राज्य व अलास्का मंकाराज्य अमेरिकाया दकलय् पश्चिमी निता राज्य ख। थ्व राज्यया राजधानी हःनालुलु (वा होनालुलु) ख।

देय्	संयुक्त राज्य अमेरिका
Before statehood	हवाईया भूभाग
Admitted to the Union	अगस्त २१, सन १९५९ (५०)
राजधानी	होनोलुलु
दकले तःधंगु नगर	राजधानी
Largest metro and urban areas	ओआहु
Government
- गभर्नर	David Ige (D)
- Lieutenant Governor	Shan Tsutsui (D)
Population
- Total	१,४१९,५६१ (२,०१४ est)
- Density	२१४/sq mi (८२.६/km2)
- Median household income	$६३,७४६
- Income rank	५
भाषा
- Official language	English, Hawaiian
- भाषा
USPS abbreviation
Latitude	18° 55′ N to 28° 27′ N
Longitude	154° 48′ W to 178° 22′ W

हवाईइ १३७ ज्वालामुखी टापु दु गुकिलि लगभग सकल हवाई द्वीपसमूहय् दु (अपवादय् मिडवे एटोल थें न्याःगु थाय् ला)। १,५०० माइल (२,४०० किमि) हाकःगु थ्व राज्य फिजियोग्राफिक व जातीय ल्याखंनं ओशिनियाया पोलिनेसियाली उपक्षेत्रया भाग ख। हवाईया समुद्री तट अमेरिकाया राज्यय् प्यंगूगु दकलय् ताःहाकःगु ख, गुकिया हाकः करिब ७५० माइल (१,२१० किमि) दु। [d] उत्तरपश्चिम निसें दक्षिणपूर्व तक्कया ८गु मू टापु निइहाउ, काउआइ, ओआहु, मोलोकाइ , लानाइ , काहोओलावे , माउइ , व बिग आइल्यान्द (वा हवाई गुकिया नामं थ्व राज्यया नां वल) ख। हवाई टापूया नां राज्य वा द्वीपपुचः नाप भ्रमित मजुइकेत प्रायः थुकियात "तःधंगु टापु" वा बिग आइल्यान्द वा "हवाई टापु" धाइ। मनू मच्वनिगु उत्तरपश्चिमी हवाई टापुतयेसं अमेरिकाया दकलय् तःधंगु संरक्षित क्षेत्र व हलिमय् प्यंगूगु दकलय् तःधंगु पापाहानाउमोकुअकिआ (Papahānaumokuākea) समुद्री राष्ट्रिय स्मारकया अप्व भाग दयेकी।

५० अमेरिकी राज्यय् हवाई भूभागय् ८गु दकलय् चिधंगु व ११गु दकलय् म्हो जनसंख्या दूगु राज्य ख ; तर १४ लख बासिन्दात दुगु थ्व राज्यया जनघनत्वय् १३गु थासय् ला। हवाईया निगु तिहाइ बासिन्दात राज्यया राजधानी व दकलय् तःधंगु नगर होनोलुलुया टापू ओआहुइ च्वनि। हवाई प्रशान्त महासागरया केन्द्रिय थाय् व निगु शताब्दी स्वया अप्व आप्रवासनया कारणं थ्व देय् या दकलय् विविधतापूर्ण राज्यय् ला। अमेरिकाया खुगु अल्पसंख्यक बाहुल राज्यय् हवाई छगू ख। थ्व राज्य छगू जक्क एसियामि अमेरिकी बहुलता दूगु राज्य ख। नापं, थ्व राज्यय् दकलय् तःधंगु बौद्ध समुदाय, व अमेरिकाय् बहुजातीय मनुतेगु दकलय् अप्व अनुपात दूगु राज्य ख। फलस्वरुप, हवाई उत्तर अमेरिकी व पूर्वी एसियाली तजिलजि, नापं थनया आदिवासी हवाई सम्पदां जाःगु राज्य ख।

१००० निसें १२०० ई.या दथुइ गुबलें गुबलें पोलिनेसियालीतय्सं बसोबास याःगु हवाईइ यक्व स्वतन्त्र नायःत दयाच्वन। सन् १७७८इ बेलायती अन्वेषक जेम्स कुक थ्व द्वीपसमूहय् थ्यंम्ह दकलय् न्हापां गैर-पोलिनेसियाली ख। न्हापाया बेलायती प्रभाव राज्यया ध्वाँय् खनेदु , गुकिलि युनियन ज्याक दु। युरोपेली व अमेरिकी अन्वेषक, व्यापारी व ह्वेलरतेगु आवागमन याकनं हे थ्यन, गुकिलिं सिफिलिस, क्षयरोग, स्मल पक्स व हिस्यंल्वय् (Measles) थें न्याःगु ल्वेया प्रवेशया माध्यमं छगू इलय् अलग्ग जुयाच्वंगु आदिवासी समुदाययात यक्व क्षति जुल। हवाईया मूल जनसंख्या सन् १८९० तक्क ३ लख निसें १० लख तकया जनसंख्या ४०द्वय् म्हो जुल। हवाई सन् १८१०इ छगू एकीकृत, अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त राज्य जुल। थनया राजतन्त्र १८९३स समाप्त यासें थ्व राज्य १८९८य् संयुक्त राज्य अमेरिकाय् दुथ्याय्कल। रणनीतिक रुपं मूल्यवान अमेरिकी भूभागया रुपय् , हवाईयात जापानं डिसेम्बर ७, १९४१य् आक्रमण यात, गुकिलिं थ्व राज्ययात विश्वव्यापी व ऐतिहासिक महत्त्व बिल। थुकिया लिच्वः कथं अमेरिकाया निगूगु विश्वयुद्धय् प्रवेश यात। हवाई संरा अमेरिकाया संघय् दुथ्याःगु दकलय् लिपांगु राज्य ख। थ्व राज्यया पलिस्था अगस्ट २१, १९५९य् जूगु ख। सन् १९९३इ अमेरिकी सरकारं हवाईया सरकारयात क्वथलेगु ज्याय् थःगु भूमिकाया निंतिं औपचारिक रुपं माफी फ्वन, गुकिलिं हवाईया सार्वभौमसत्ता आन्दोलनयात प्रेरित यात व थुकियात न्ह्याकाच्वंगु दु। नापं आदिवासी जनसंख्याया निंतिं क्षतिपूर्ति कायेगु कुतः नं जुयाच्वंगु दु।

ऐतिहासिक कथं बुंज्याया अर्थतन्त्रय् निर्भर हवाई अमेरिकाय् उब्जाउ बुँ व विशिष्ट उष्णकटिबंधीय जलवायुया कारणं छगू मू कृषि निर्यातक जुयाच्वंगु दु। थुकिया अर्थतन्त्र २०गु शताब्दीया मध्यनिसें बुलुहुँ विविधता प्राप्त जूगु दु। वर्तमानय् पर्यटन व सैन्य प्रतिरक्षा निगु दकलय् तःधंगु क्षेत्र जुयाच्वंगु दु। थ्व राज्यं थःगु विविध प्राकृतिक दृश्य, लुमुगु उष्णकटिबंधीय जलवायु, प्रचुर मात्राय् सार्वजनिक समुद्री तट, समुद्री परिवेश, सक्रिय ज्वालामुखी, व बिग आइल्याण्डय् यचुगु सर्गतं पाहां, सर्फर व वैज्ञानिकतेत आकर्षित याइ। हवाईइ संयुक्त राज्य अमेरिकाया प्रशान्त फ्लिट, हलिमया दकलय् तःधंगु नौसेना कमाण्ड, नापं रक्षा विभागया ७५,००० कर्मचारी दु। हवाईया दुर्गमताया लिच्वः कथं अमेरिकाय् दकलय् अप्व म्वायेत माःगु खर्च थन जुइ। अथे जुसां हवाई स्वंगुगु दकलय् धनी राज्य ख व थनया मनुतेगु आयु अमेरिकाया छुं नं राज्य स्वया दकलय् ताःहाकःगु दु (८०.७ दँ)।

इतिहास

थ्व राज्य न्हापा छगू स्वधीन राजतन्त्र जुयाच्वन। सन् १७८० निसें १७९०या दशकय् जुजु कामेहामेहां थ्व राज्य दूगु थासय् हवाइइ राजतन्त्र पलिस्था यानादिल। सन् १८९४स थ्व देसं राजतन्त्र त्वता गणतन्त्र पलिस्था यात। थ्व गणतन्त्र १८९८तक दयाच्वन। सन १८९८ धुंका थ्व गणतन्त्र मंका राज्य अमेरिकाया छगू भूभाग जुल। आःया इलय् थ्व क्षेत्र हवाइइ राज्यया रुपय् विकशित जूगु दु।

भूगोल

हवाइइ राज्यय् थीथी तापूत दु। थ्व राज्यया दकलय् तःधंगु तापुयात बिग आइल्यान्द (तःधं तापू) धाइ। हवाइइ राज्यया नां थ्व हे तापूया नामं वःगु ख। थ्व राज्यया दकलय् अप्व जनसंख्या दूगु तापू ओआहु ख। राज्यया राजधानी हःनालुलु थ्व हे तापूइ ला। राज्यया मू तापूत निइहाउ(Niʻihau), कवाइ (Kauaʻi), ओआहु (Oʻahu), मोलोकाइ (Molokaʻi), लनाइ (Lānaʻi), काहोओलावे (Kahoʻolawe), माउइ (Maui), व हवाइ (Hawaiʻi) ख।

हवाईया मू ८गु टापु दु। ७ गू थासय् मनूत च्वनाच्वंगु दु, तर ६गू जक पर्यटक व स्थानीय मनूतय् निंतिं खुला दु। निइहाउयात निजी रुपं भाजुपिं ब्रुस व कीथ रोबिन्सनं व्यवस्थापन याइ; इमिगु अनुमति दुपिंत जक थ्व टापुइ वनेदु। थ्व टापुइ मूलवासी हवाईवासीत नं दु। जनसंख्या मदुगु काहोओलावे टापुइ नं दुहां वनेत प्रतिबन्ध तयातःगु दुसा सुं नं अनुमति मकासे दुहां वःसा वयात गिरफ्तार याइगु जुइ। थ्व टापु विश्वयुद्धया इलय् सैनिक अड्डा जूगुलिं अझ नं विस्फोट मजूगु बम दयेफुगुलिं थ्व टापु खतरनाक जुइफु ।

टापु	उपनाम	क्षेत्र	जनसंख्या (२०२० कथं)	घनत्व	दकलय् तःजाःगु च्वका	दकलय् तःजाःगु जाः	आयु (मेगा-एनम)	कोअर्दिनेत
हवाई	तःधंगु टापु	४,०२८.० वर्ग माइल (१०,४३२.५ किमि २ )	२००,६२९	४९.८/वर्ग माइल (१९.२/किमि २ )	मौना केआ	१३,७९६ फिट (४,२०५ मिटर)	०.४	१९°३४'उत्तर १५५°३०'पश्चिम
माउइ	द भ्याली आइल	७२७.२ वर्ग माइल (१,८८३.४ किमि २ )	१६४,२२१	२२५.८/वर्ग माइल (८७.२/किमि २ )	हलेअकला	१०,०२३ फिट (३,०५५ मिटर)	१.३–०.८	२०°४८'उत्तर १५६°२०'पश्चिम
ओआहु	मुनेगु थाय्	५९६.७ वर्ग माइल (१,५४५.४ किमि २ )	१,०१६,५०८	१,७०३.५/वर्ग माइल (६५७.७/किमि २ )	माउन्ट काआला	४,००३ फिट (१,२२० मिटर)	३.७–२.६	२१°२८'उत्तर १५७°५९'पश्चिम
काउआइ	द गार्डेन आइल	५५२.३ वर्ग माइल (१,४३०.५ किमि २ )	७३,२९८	१३२.७/वर्ग माइल (५१.२/किमि २ )	कावैकिनी	५,२४३ फिट (१,५९८ मिटर)	५.१	२२°०५'उत्तर १५९°३०'पश्चिम
मोलोकाइ	मैत्रीपूर्ण टापु	२६०.० वर्ग माइल (६७३.४ किमि २ )	७,३४५	२८.३/वर्ग माइल (१०.९/किमि २ )	कामाकौ	४,९६१ फिट (१,५१२ मिटर)	१.९–१.८	२१°०८′ उत्तर १५७°०२′ पश्चिम
लानाइ	चिचा कंसि टापु	१४०.५ वर्ग माइल (३६३.९ किमि २ )	३,३६७	२४.०/वर्ग माइल (९.३/किमि २ )	लानाइहाले	३,३६६ फिट (१,०२६ मिटर)	१.३	२०°५०'उत्तर १५६°५६'पश्चिम
निइहाउ	निषेधित टापु	६९.५ वर्ग माइल (१८०.० किमि २ )	८४	१.२/वर्ग माइल (०.५/किमि २ )	पानिआउ पर्वत	१,२५० फिट (३८१ मिटर)	४.९	२१°५४'उत्तर १६०°१०'पश्चिम
काहोओलावे	द टार्गेट आइल	४४.६ वर्ग माइल (११५.५ किमि २ )	०	०/वर्ग माइल (०/किमि २ )	पुउ मोउलानुइ	१,४८३ फिट (४५२ मिटर)	१.०	२०°३३'उत्तर १५६°३६'पश्चिम

टोपोग्राफी

हवाईया द्वीपसमूह संयुक्त राज्य अमेरिकाया दक्षिणपश्चिमय् २००० माइल (३२०० कि.मि.) तापाक्क ला। हवाई अमेरिकाया दकलय् दक्षिणी राज्य ख व अलास्का धुंका दकलय् पश्चिमी राज्य ख। अलास्का थें हवाईया नं अमेरिकाया मेगु छुं नं राज्यया सीमा मदु। थ्व उत्तर अमेरिकाय् मदुगु छगू जक्क अमेरिकी राज्य ख, व थ्व छगू जक्क पूर्ण रुपं लःया घेराय् लाःगु व पूर्ण रुपं द्वीपसमूह ख।

थ्व राज्यय् ८गु मू टापुया नापं यक्व चिधंगु टापु व टापुत दु। काउला निइहाउया लिक्कसं च्वंगु छगू चिधंगु टापु खः। उत्तरपश्चिमी हवाई टापु काउआइया उत्तरपश्चिमय् न्यागु चिधंगु, पुलांगु टापुया छगू पुचः दु गुकिलि निहोआ निसें कुरे एटोल तक्क ला; थुपिं छगू इलय् यक्व तःधंगु ज्वालामुखी गुँच्वया अवशेष खः। द्वीपसमूह पुलेधुंका करिब १३० चिधंगु चट्टान व टापुत दु, दसु मोलोकिनी, गुकिलि ज्वालामुखीय वा समुद्री सेदिमेन्तरी चट्टानं दयेका तःगु दु।

हवाईया दकलय् तजाःगु च्वका मौना केआ औसत समुद्र सतह स्वया १३,७९६ फिट (४,२०५ मिटर) च्वय् ला; थ्व च्वका प्रशान्त महासागरया तलय् ला व करिब ३३,५०० फिट (१०,२०० मिटर) तजाःगु थ्व पर्वतया आधारं मापन यात धाःसा थ्व पर्वः सगरमाथा स्वया तजाः।

भूगर्भ

पाहोएहोए (पिचुगु लाभा) समुद्रय् क्वबाना न्हूगु ल्वहं दयेकूगु किपा।

हवाईया टापुत हवाई हटस्पट धाःगु समुद्रया दुनेया म्याग्मा स्रोतय् न्ह्याःगु ज्वालामुखीया गतिविधिं दयेकूगु खः। टापु दयेकेगु प्रक्रिया वर्तमानय् नं जुयाच्वंगु दु; प्रशान्त महासागरया यक्व भागया क्वय् च्वंगु टेक्टोनिक प्लेट निरन्तर रुपं उत्तरपश्चिमपाखे न्ह्यानाच्वनि व हटस्पट धाःसा स्थिर जुयाच्वनि, गुकिलिं बुलुहुँ न्हुगु ज्वालामुखी दयेकि। हटस्पटया थाय् या कारणं सकल सक्रिय भूमि ज्वालामुखी हवाई टापुया दक्षिणी भागय् ला। दकलय् न्हुगु ज्वालामुखी कामाएहुआकानालोआ (न्हापाया लोइही) हवाई टापुया तटया दक्षिणय् ला।

हवाई टापु पिनेया लिपांगु ज्वालामुखी विस्फोट १८गु शताब्दी (थनया लिखित इतिहासया युग) स्वया सम्भवतः सलंसः दँ न्ह्यः माउइया हलेअकालाय् जूगु खः। सन् १७९० इ किलाउए विस्फोट जुल; थ्व आधुनिक युगय् आःया संयुक्त राज्य अमेरिकाय् जूगु दकलय् घातक विस्फोट ख। किलाउएय् जुलुस पिकानाच्वंपिं ५,४०५ योद्धा व इमिगु परिवार तक्क थ्व विस्फोटं सीगु ख। ज्वालामुखीया गतिविधि व वयां लिपाया क्षरणं प्रभावशाली भूगर्भीय विशेषता दयेकूगु दु। हवाई टापुइ हलिमया टापुत मध्ये निगूगु दकलय् तजाःगु च्वका ला।

थन ज्वालामुखीया झ्वलय् ढलानया अस्थिरतां हानिकारक भुखाय् व स्वापू दूगु सुनामी उत्पन्न याःगु दु। थुकिया दसु विशेष यानाः १८६८ व १९७५ य् खनेदत।

किलाउएया ज्वालामुखी मे २०१८ य् पूर्वी भागय् विस्फोट जुल। लेइलानीइस्टेटव लानिपुना गार्डेन थ्व भूभागय् ला। विस्फोटं कम्ती नं ३६ गू भवन स्यंकूगु खःसा थ्व नापं लाभाया प्रवाह व सल्फर डाइअक्साइडया कुँया कारणं २००० स्वयां अप्वः मनूतय्त थःगु त्वालं पिने यंकेमाःगु आवश्यकता ब्वलन ।

अर्थतन्त्र

थ्व राज्यय् पर्यटन, बुंज्या, उसाँय्, सैन्य आदि उद्योग दु।

स्वया दिसँ

स्वापू दुगु च्वसु

• संयुक्त राज्य अमेरिका

पिनेया स्वापूत

• अमेरिकी सरकारया वेबथाय्