संगीत

संगीत धाःगु कलाया छगू विधा ख। थ्व विधाय् सः व शान्त (मौन) अवस्था छ्यला कलाकृति दयेकिगु याइ। संगीतय् प्यता मू तत्त्व दु-

• पिच (pitch) वा स्वरमान; गुकिलिं मेलोदि (melody) व हार्मोनी (harmony) निर्धारण याइ,
• रिदम (rhythm) वा लय; व थ्व नाप स्वापू दूगु विषय दसु तीव्रता (tempo), मितर (meter), व आर्तिकुलेसन (articulation),
• दाइनामिक्स (dynamics), व
• सःया भौतिक गुण, गुकिलि तिम्बर (timbre) वा लयात्मकता व बनावट (texture)

हलिमया थी-थी संस्कृतिइ थी-थी कथंया संगीत दु। नापं, संगीतया परिभाषा व सिद्धान्त नं थाय्‌ व तजिलजि कथं पा। संगीतयात शास्त्रीय संगीत व लोक संगीतय् बायेछिं। शास्त्रकथं सीका-ब्वना सीकिगु संगीत शास्त्रीय संगीत खः धाःसा न्ह्याइपुइकेत पिकाइगु संगीत लोक संगीत ख।

आधारभूत तत्त्व व परिभाषा

संगीतया आधारभूत इकाइ नोत ख। नोत धाःगु छपू सः ख। संगीतय् नोत धाःगु भाषाय् उच्चारण इकाइ (syllable)थे ख। थन्याःगु सःया फ्रिक्वेन्सी (आवृत्ति) गुलि "क्वय्" वा "च्वय्" दु धका दाय्‌गु दासुयात पिच(Pitch) वा स्वरमान धाइ। पिच छगू अवधाराणात्मक गुण ख। पिचया दाकू दःसां आपालं मनूतेसं सःया पिच मेगु सःनाप दानास्वया तिनि क्वय् वा च्वय् धायेफइ। थीथी सः जाना गथे खँग्वः दयावइ, अथे हे थीथी नोत जाना मेलोदि दयेकि। अतः, मेलोदि धाःगु छझ्वलय् थाइगु थीथी पिचया नोत ख। थुकियात पिच व रिदमया मिस्रन नं धायेछिं। थीथी नोत, झ्वलय् मखुसें, छकलं थाःसा थुकियात हार्मोनि धाइ। गितारया कर्द हार्मोनिया छगू दसु ख। थी-थी झ्वलय् थाइगु थी-थी मेलोदि जानाः छगू धुन(tune) दयेकि। छुं नं म्येय् छगू स्वया अप्व मेलोदि छकलं थाइगु वा हालिगु जुसा उकियात पोलिफोनिक धाइ। राउन्द (Round) व फ्युग (Fugue) पोलिफोनिक संगीतया दसु ख।

संगीतय् समय अन्तरालया यक्व महत्त्व दु। छगू हे नोत थी-थी अन्तरालय् थाइबिलय् उकिया रञ्जनात्मक प्रभाव पाइ। अतः, संगीतय् समय अन्तरालया नं निश्चित शब्दावली व सिद्धान्त दु। संगीतय् समयया आधारभूत इकाइ बित (Beat) ख। छगू बितय् निश्चित नोत थाइगु जुइ। बित स्त्रेस्द वा अन-स्त्रेस्द जुइफु। मू बित (major "beat")तेगु दथुया समय अन्तरालयात रिदम (Rhythm) धाइ। छगू रिदमय् छझ्वः सः व मौनता दइ। बिततेगु झ्वःयात पल्स(Pulse) धाइ। नोततेगु गतियात तेम्पो (Tempo) धाइ। नोतया गति बितं निर्धारण याइगु जुलिं तेम्पोयात बित्स् प्रति मिनत(BPM)य् दाय्‌गु याइ।

सःया मात्रा वा तःसः/चीसः धका सीकिगु गुणयात दाइनामिक्स(Dynamics) धाइ। पाश्चात्य संगीतय् दाइनामिक्सया स्तर दाय्‌त इतालियन खँग्वः छ्यलिगु या। थथे छ्यलिगु पि-या-नो(“pi-AH-no”)दाकू क्वसं बियातःगु दु-

संक्षेप	इतालियन खँग्वः	अर्थ
pp p mp mf f ff cresc dim	पियानिसिस्मो (pianissimo) पियानो (piano) मेजो पियानो (mezzo piano) मेजो फोर्ते (mezzo forte) फोर्ते (forte) फोर्तिसिस्मो (fortissimo) क्रेसेन्दो (crescendo) दिमिनुएन्दो (diminuendo)	सिक्क चिसः चिसः मध्यम् चिसः मध्यम तसः तसः सिक्क तसः तसयेके चिसयेके

तिम्बर (Timbre) सःया छगू भौतिक गुण ख। सः धाःगु छुं वस्तुया कम्पनं पिहां वइगु उर्जा ख। थी-थी वस्तुया कम्पनं पिहां वःगु सः छता हे जुइमखु। दसु- गितार व सितारं छगू हे म्ये छकथं हे थाःसां गितार व सितारया सः पाइ। थी-थी वस्तुया कम्पनं सःय् वइगु भिन्नताया थ्व हे गुणयात तिम्बर धाइ।

तेक्स्चर (Texture) छुं नं धुनया सघनताया मापक ख। थुकिलिं छगू धुनय् गुलि तहःया बाजं थानातःगु दु धका लना स्वइ। छुं साधारण तेक्स्चर थ्व कथं दु-

प्रकार	विवरण	किपा	दसु सः
मोनोफोनिक	मोनोफोनिक तेक्स्चर (Monophonic texture)य् छगू मेलोदिक सलय् मेगु सहायक सः दइमखु। (Benward & Saker 2003, 136)	"Pop Goes the Weasel" melody (Kliewer 1975, p.270-301).	Pop Goes the Weasel (file info) — play in browser (beta) Tune for Pop Goes the Weasel Problems listening to the file? See media help.
बाइफोनिक (Biphonic)	निता स्पष्ट सः दूगु क्वय्‌या सलय् द्रोन (drone) वा स्थीर पिच दूगु धाःसा मेगु सलं उकिया च्वय् अझ वृहद् मेलोदि दयेकि।	Pedal tone in Bach's Prelude no. 6 in D Minor, BWV 851, from The Well Tempered Clavier, Book I, m.1-2. All pedal tone notes are consonant except for the last three of the first measure.(Benward & Saker 2003, p.99)	Pedal tone Bach (file info) — play in browser (beta) Pedal tone in Bach's Prelude no. 6 in D Minor, BWV 851, from The Well Tempered Clavier, Book I, m.1-2. Problems listening to the file? See media help.
पोलिफोनिक (Polyphonic) वा काउन्तरपोइन्त (Counterpoint)	अनेक मेलोदिक सलं मेगु सः स्वया स्वतन्त्र वा मेगु सःया नकल यासें वनाच्वंगु। थ्व संगीत पाश्चात्य पूनर्जागरण कालया संगीतया सटीक दसु ख। नापं, बारोक कालय् नं प्रचलित जूगु। (Benward & Saker 2003,1999,199,158,137, 136,129,110,90,59,35,11,9,0). Polyphonic textures may contain several PMs (Benward & Saker 2003, p. 137).	A bar from J.S. Bach's "Fugue No.17 in A flat", BWV 862, from Das Wohltemperirte Clavier (Part I), a famous example of contrapuntal polyphony. Play	Book 1 - Fugue No. 21 in B-flat major (BWV 866) (file info) — play in browser (beta) performed on a Flemish harpsichord by Martha Goldstein Problems listening to the file? See media help.
होमोफोनिक (Homophonic)	पाश्चात्य संगीतया दकलय् साधारण तेक्स्चर: मेलोदि व सहायक संगीत। अनेक सः दूगु गुकिलि छगू, मेलोदि, मेमेगु स्वया पृथक जूगु व मेमेगु सलं सहायक पृष्ठभूमि दयेकूगु। होमोफोनिक तेक्स्चरय् सकल भागया छगू हे रिदम दःसा उकियात होमोरिदमिक (homorhythmic) धाइ। पाश्चात्य क्लासिकल संगीतया सटीक दसू ख, नापं, थ्व संगीत २०शदीया रोमान्तिक संगीतय् नं प्रभावशाली जुयाच्वन। प्रायः नांजाःगु पाश्चात्य संगीत होमोफोनिक जु ("popular music is nearly all homophonic,") व प्रायः ज्याज नं होमोफोनिक जु ("much of jazz is also") तर, ज्याय विधाय् खनेदूगु समक्षणिक इम्प्रोभाइजेसन धाःसा वास्तविक पोलिफोनि ख।("the simultaneous improvisations of some jazz musicians creates a true polyphony") (Benward & Saker 2003, 136)	Homophony in Tallis' "If ye love me," composed in 1549. The voices move together using the same rhythm, and the relationship between them creates chords: the excerpt begins and ends with an F major triad.	Tallis' "If ye love me" (file info) — play in browser (beta) Beginning of Tallis' "If ye love me," notated above. Problems listening to the file? See media help.
होमोरिदमिक (Homorhythmic)	अनेक सलय् समान रिदमिक वस्तु सकल भागय् दयाच्वनि। थुकियात कर्दल "chordal" नं धाइगु या। थुकियात होमोफोनिया अवस्था वा ब्यागलं अवस्था नितां रुपं कायेगु या।	च्वय् स्वयादिसँ
हेतेरोफोनिक (Heterophonic)	निता वा अप्व सलय्, छकलं, छता मेलोदिया भिन्न प्रकार थाइगु।

विधा

• शास्त्रीय
  • भारतीय शास्त्रीय संगीत
    • राग
    • कर्नाटक संगीत
    • हिन्दुस्थानी संगीत
  • युरोपेली शास्त्रीय संगीत
    • ओपेरा
    • सिम्फोनी
• लोक संगीत
  • गेमेलान
  • ज्याज्
  • पप संगीत
  • रेगे
  • रीदम एन्ड ब्लुज्
  • सोल संगीत
  • रक एन्ड रोल
  • हेभी मेटल संगीत

स्वयादिसँ

• सः