चेंगिस खान

चेंगिस खान चंगेज खान (जन्म तेमुजिन ; करिब  ११६२ – अगस्त १२२७) वा चिंगिस खान ​​मंगोल साम्राज्यया पलिस्थामि व थ्व साम्राज्यया न्हापांम्ह खान ख। थःगु जीवनया अप्व ई मंगोल जनजातितेत एकताबद्ध यायेगु ज्याय् बिइधुंका वय्कलं चीन व मध्य एसियाया तःधंगु भाग त्याकाः सैन्य अभियानया झ्वः न्ह्याकादिल।

चेंगिस खान
Supreme Khan of the Mongols
Genghis Khan as portrayed in a 14th century Yuan era album.
शासन	Spring 1206 – August 1227
गद्दीरोहण	Spring 1206 in khurultai at the Onon River, Mongolia
पूवंगु नां	Genghis Khan Mongol: Чингис хаан Chinggis Khaan Mongol script (right): Chinggis Khagan
पदवी	Khan, Khagan Temple name: Chinese: 元太祖; pinyin: Yuán Tàizǔ Posthumous name: Emperor Fatian Qiyun Shengwu (法天啟運聖武皇帝)
बुगु तिथि	likely 1162
बुगु थाय्	Khentii Mountains, Mongolia
मदूगु तिथि	August 1227 (aged c. 65)
उत्तराधिकारी	Ögedei Khan
Consort	Börte Üjin Khulan Yesugen Yesui others
मचा	Jochi Chagatai Ögedei Tolui Others
घराना	Borjigin
अबु	Yesügei
मा	Oulen

११५५ व ११६७या दथुइ जन्म जूम्ह व टेमुजिनया नां बियातम्ह वय्कः बोर्जिगिन कुलया मंगोल नायः येसुगेइ व वय्कःया कलाः हो'एलुनया दकलय् तःधिकःम्ह मचा ख। तेमुजिन च्यादँ दुबलय् वया अबु मन्त अले वया छेँजःयात अनया जनजातिं त्वःताः वन। गरिबीइ क्वपालाः च्वंम्ह तेमुजिनं थःगु पारिवारिक पद सुरक्षित यायेत थः तःधिकःम्ह सौतेनी किजायात स्यानाबिल। वय्कःया करिश्मात्मक व्यक्तित्वया कारणं वय्कलं थःगु अनुयायीत आकर्षित यानादिल। थुकिलिं वय्कःयात जमुखा व तोघरुल नांयापिं निम्ह मू स्टेप नायःत नाप गठबन्धन यायेत ग्वाहालि यात। इमिसं टेमुजिनया अपहरित न्हूम्ह कलाः बोर्तेयात लित कायेत छथाय् च्वनाः ज्या यात। टेमुजिनया प्रतिष्ठा अप्वया वंलिसे जमुखलिसेया स्वापू स्यनाः खुल्ला युद्धय् वन। सन् ११८७स तेमुजिन थ्व युद्धय् बांमलाक बुत। वयां लिपाया छुं दँ वय्कः जिन राजवंशया अधीनय् दूगु जुइफूगु विज्ञतेगु मत दु। ११९६इ हाकनं मंगोल ख्यलय् वयेवं वय्कलं याकनं हे शक्ति प्राप्त यायेगु शुरु यानादिल। तोघरुलं तेमुजिनयात खतराया रुपय् स्वयेत वल व सन् १२०३इ वयात आकाझाकां आक्रमण यात। तेमुजिन लि-चिलः, अनंलि हानं संगठित जुया तोघरुलयात पराजित यात। नैमान जनजातियात बुकाः जमुखायात स्यायेधुंका वय्कः मंगोलियन स्टेपया छम्ह जक शासकया रुपय् स्थापित जुल।

तेमुजिनं सन् १२०६ य् जूगु छगू सभाय् "चेंगिस खान" उपाधियात औपचारिक रुपं नालाकाल, गुकिया अर्थ अनिश्चित दु। दीर्घकालीन स्थायित्व सुनिश्चित यायेत वय्कलं थीथी सुधार यासें वय्कलं मंगोलतय्गु आदिवासी संरचनायात छगू एकीकृत मेरिटोक्र्यासीइ रुपान्तरण यानादिल। छम्ह शक्तिशाली शमनया सत्ताहिउपाया कुतःयात असफल यायेधुंकाः चंगेजं थःगु शक्तियात बल्लाकेगु कुतः न्ह्यथनादिल। सन् १२०९इ वय्कलं जःलाखःला पश्चिमी सियाय् तःधंगु छापामारीया नेतृत्व यानादिल, गुकिलिं वयां लिपाया दँय् अनया शासकत मंगोल शर्तय् सहमत जुल। अनंलि वय्कलं जिन राजवंशया विरुद्ध अभियान न्ह्याकादिल गुकिलिं ४ दँ तक्क न्ह्यात व सन् १२१५य् जिन राजधानी झोङदु कब्जा याना क्वचाल। वय्कःया जनरल जेबें सन् १२१८इ मध्य एसियाया कारा खिताइ राज्ययात थःगु अधीनय् लाकल। वयां लिपाया दँय् वय्कःया दूततेत फाँसी बियाः ख्वाराजमियन साम्राज्यय् आक्रमण यायेत चंगेजयात उक्से यात; थ्व अभियानं ख्वाराजमियन राज्ययात क्वथल ​​व ट्रान्सोक्सियाना व खोरासनया क्षेत्रयात तहस नहस यात , धाःसा जेबे व वया सहकर्मी सुबुताइं जर्जिया व कीवान रुसय् थ्यंगु अभियानया नेतृत्व यात। सन् १२२७इ विद्रोही पश्चिमी सियायात थःगु अधीनय् तयेगु झ्वलय् चंगिस मन्त। निदँया अन्तरशासन लिपा , वय्कःया स्वम्हम्ह काय् व उत्तराधिकारी ओगेदेइ १२२९स राजगद्दीइ च्वन।

चेंगिस खान विवादास्पद व्यक्तित्व जुयाच्वंगु दु। वय्कः थः अनुयायीतयेगु निंतिं उदार व तीव्र वफादार खः, तर थः शत्रुतय् प्रति निर्दयी खः। वय्कलं विश्व प्रभुत्वया वय्कःया अभियानय् थीथी थासं वःगु सल्लाहयात लसकुस यानादिल, गुकिया निंतिं वय्कलं शमनी परम देवता तेङ्ग्रीं वय्कःया नियति दयेकूगु विश्वास यानादिल। चेंगिसया नेतृत्वय् मंगोल सेनां लखौं मनूत स्यानाबिल, अथे जुसां वय्कःयागु विजयं छगू विशाल भौगोलिक क्षेत्रय् अभूतपूर्व व्यावसायिक व सांस्कृतिक आदानप्रदानया सुविधा बिल। वय्कःयात रुस व अरब जगतय् छम्ह लिउने लाःम्ह, जंगली अत्याचारीया रुपय् लुमंकेगु याइ। आधुनिक पश्चिमी विद्वतवर्गं वय्कःयात बर्बर योद्धाया रुपय् थःगु न्हापाया दृष्टिकोणयात पुनर्मूल्यांकन यायेगु शुरु याःगु दु। वय्कःयात मृत्यु लिपा मंगोलियाय् द्यः दयेकल; आधुनिक मंगोलियनतसें वय्कःयात थःगु देय्या संस्थापक अबुया रुपय् मान्यता बियातःगु दु।

स्वयादिसँ

• मंगोलिया