कला

कला (Arts) धाःगु मानविकीया छगू ख्यः ख। कला संस्कृतिया अभिन्न अंग ख। कलाया छुं कचा थ्व कथं दु-

खँग्वःया छ्यला

कला धाःगु खँग्वः संस्कृतं वःगु ख। संस्कृतय् थ्व खँग्वःयात मेमेगु रुपय् नं छ्यलिगु या-

तिमिलाया १६गु अंशयात चन्द्रकला धाइगु या।^[१] थ्व कलात अमृता, मानदा, पूषा, तुष्टिः, पुष्टिः, रतिः, धृतिः, शशिनी, चन्द्रिका, कान्ति, ज्योत्स्ना, श्रीः, प्रीतिः, अङ्गदा, पूर्णा व पूर्णामृता ख।
सूर्द्यःया १२गु संक्रान्तिया नांयात नं सूर्यकला धाइ। सूर्यकलात तपिनी, तापिनी, धूम्रा, मरीचिः, ज्वालिनी, रुचिः, सुषुम्णा, भोगदा, विश्वा, बोधिनी, धारिणी व क्षमा ख।
म्हया थी-थी भागयात नं कला धाइगु या। थुकिलि मांसधरा, रक्तधरा, मेदोधरा, श्लेष्मधरा, मलधरा, पित्तधरा व रेतोधरा ला।
अग्निमण्डलया १०गु कला: धूम्राचिः, ऊष्मा, ज्वलिनी, ज्वालिनी, विस्फुलिङ्गिनी, सुश्रीः, सुरूपा, कपिला, हव्यम् व कव्याम्।

कलाय् दर्शन

पूर्वीय

कामसूत्र कथं

कामशास्त्रय् आधारित ग्रन्थ कामसूत्रया न्हापांगु खण्डया स्वंगुगु अध्यायय् वात्सायन मुनिं क्वसं बियातःगु ६४गु कलाया बारेय् च्वयादिगु दु ^[२]

गीतम् - म्ये हालिगु कौशल।
वाद्यम् - वेणु, वीणा, मृदङ्ग आदिया वादन कौशल।
नृत्यम् - नाट्य कौशल ।
आलेख्यम् - किपा रचना कौशल ।
विशेषकच्छेद्यम् - ललाट तिलक रचना कौशल ।
तण्डुलकुसुमबलिविकाराः - द्यःयात पुज्यायेत माःगु कि, रंग, स्वां आदि ब्वयेसःगु कौशल ।
पुष्पास्तरणम् - स्वांयात तिसाया रुपय् छ्येलिगु कौशलम् ।
दशनवसनाङ्गरागः - म्ह स्वया वसः फी सःगु कौशल।
मणीभूमिकाकर्म - तिसाया कौशल ।
शयनरचनम् - द्यनिगु थाय्/खाता बांलाकिगु कौशल ।
उदकवादम्- जलतरङ्ग थायेफूगु कौशल।
उदकाघातः - नालिकया जलसेचनम् ।
चित्राश्च योगाः - अनेककष्टदानेन इन्द्रियनिस्तेजकरणम् ।
माल्यग्रथनविकल्पाः -थीथी माला/क्वखा दयेकिगु कला।
शेखरकापीडयोजनम् - केशग्रन्थिं विरचय्य अलङ्करणम् ।
नेपथ्यप्रयोगः - नाट्क आदिया वेषभूषा प्रसाधन यायेगु।
कर्णपत्रभङ्गाः - रत्नखचितपत्राकारस्य आभरणैः कर्णयोः अलङ्करणम् ।
गन्धयुक्तिः - सुगन्ध द्रव्य दयेकिगु।
भूषणयोजनम् - म्ह कथं ल्वइगु आभूषण सीकिगु कला ।
ऐन्दजालाः कौचुमाराश्च योगाः - यक्षविद्या अपिच शरीरसम्बद्धलोपान् दुरीकृत्य सौभाग्ययोगनिर्माणम् ।
हस्तलाघवम् - हस्तचालनकौशलम् ।
विचित्रशकयूषभक्ष्यविकारक्रिया - विविधैः शकैः भक्ष्यभोज्यनिर्माणम् ।
पानकरसरागासवयोजनम् - पनकेत्यादीनां पानीयनिर्माणम् ।
सूचीवानकर्माणि - सूचीतन्तुभिः वस्त्रचित्रविन्यासः ।
सूत्रक्रीडा - सूत्रेण विविधेन्द्रजालप्रदर्शनम्।
वीनाडमरुकवाद्यानि - वीणाडमरुगेत्यादिवादानां वादनकौशलम् ।
प्रहेलिका - गूढार्थयुक्तचातुश्लोकानां निर्माणम् ।
प्रतिमाला - अन्त्याक्षरीपठनकौशलम् ।
दुर्वाचकयोगः - वादार्थं वा विनोदार्थं वा दुरुच्चारयुक्तशब्दनिर्माणम् ।
पुस्तकवाचनम् - अधिकपुस्तकानां पठनकौशलम् ।
नाटकाख्यायिकादर्शनम् - रूपकाणाम् आभिनयकौशलम् ।
कव्यसमस्यापूर्णम् - पद्यरूपसमस्यानां पूरणस्य कौशलम् ।
पट्टिकावेत्रवानविकल्पाः - वेत्रदण्डैः करण्डिका स्थाली इत्यादीनां ग्रथनम् ।
तक्षककर्माणि - दारुकर्म ।
तक्षणम् - सिंया शिल्प दयेकिगु।
वास्तुविद्या - गृहनिर्माणकौशलम् ।
रूप्यरत्नपरीक्षा - रजतसुवर्णेत्यादीनां सुलोहानां परीक्षणम् ।
धातुवादः - सिला मृत्तिका लोहः रत्नम् इत्यादीनां धातूनां शोधनं परिशीलनम् च।
मणिरागकारज्ञानम् - रत्नानां वर्णाकारादीनां ज्ञानम् ।
वृक्षायुर्वेदयोगाः - वृक्षकानाम् अरोपेन वाटिकानिर्माणम् ।
मेषकुक्कुटलषकयुद्धविधिः - मेषकुक्कुटेत्यादीनाम् कदनसंयोजनम् ।
शुकशारिकाप्रलापनम् - कीरेत्यादिपक्षीणां वगभ्यासकरणम् ।
उत्सादने संवहने केशमर्दने च कौशलम् - पादाघातने अङ्गमर्धने केशतैलाभ्यङ्गे नैपुण्यसम्पादनम् ।
अक्षरमुष्टिकाकथनम् - अङ्गुलिमुद्राभिः विविधविषयानां निरूपणकौशलम् ।
म्लेच्छितविकल्पाः - रहस्यविषयानां ज्ञापने युक्तियुक्तपदानां प्रयोगकौशलम् ।
देशभाषाविज्ञानम् - थी-थी देय्‌या भाय् सीकिगु कौशल।
निमित्तज्ञानम् - शकुनविज्ञानम् ।
पुष्पशकटिका - जलयुद्धारथं सजीवनिर्जीवयन्त्राणां संयोजनम् ।
धारणमातृका - अधीतशास्त्राणां दृढीकरणशास्त्राभ्यासः ।
सम्पाठ्यम् - सम्यक पठनम् ।
मानसी - दृश्यानाम् अदृश्यानां वस्तूनां भेदविषयचिन्तनम् ।
काव्यक्रिया - काव्य आदि रचना यायेगु।
अभिधानकोशः - निघण्टुनिर्माणम् ।
छन्दोविज्ञानम् - वृत्तादीनां ज्ञानम् ।
क्रियाकल्पः - कार्यविधानस्य कौशलम् ।
छलितकयोगः - द्यूतेत्यादिभिः जनसम्मोहनम् ।
वस्त्रगोपनानि - थी-थी वसःत स्वथनिगु व संरक्षण यायेगु ।
द्यूतविशेषाः - विविधद्यूतक्रीडाः ।
आकर्षक्रीडा - चतुरङ्गक्रीडकौशलम् ।
बालक्रीडनकानि - बाललीलार्थं विविधाः खेलनज्ञानम् ।
वैनयिकीनाम् - विनयबोधनविद्या ।
वैजयिकीनाम् - विजयप्राप्तेः विधानबोधनज्ञानम् ।
व्यायामिकीनां च विद्या - व्यायमस्य विदिबोधनस्य विद्याज्ञानम् ।

शुक्रनीति कथं

"शुक्रनीति" कथं कला असंख्य दु। वय्‌कःया समाजय् अति प्रचलित ६४ कला "शुक्रनीति" अनुसार थ्व कथं दु :-

नर्तन (नृत्य), (2) वादन, (3) वस्त्रसज्जा, (4) रूपपरिवर्तन, (5) शैय्या बांलाकिगु, (6) द्यूत क्रीड़ा, (7) सासन रतिज्ञान, (8) मद्य दयेकिगु व उकियात सुवासित याइगु, (9) शल्य क्रिया, (10) पाक कार्य, (11) बागवानी, (12) पाषाणु, धातु आदियात भस्म यायेगु, (13) मरि दयेकिगु, (14) धात्वोषधि दयेकिगु, (15) मिश्रित धातुया पृथक्करण, (16) धातुमिश्रण, (17) चि दयेकिगु, (18) शस्त्रसंचालन, (19) कुश्ती (मल्लयुद्ध), (20) लक्ष्यवेध, (21) वाद्यसंकेत द्वारा व्यूहरचना, (22) गजादि द्वारा युद्धकर्म, (23) विविध मुद्राद्वारा देवपूजन, (24) सारथ्य, (25) गजादिया गतिशिक्षा, (26) थल दयेकिगु, (27) चित्रकला, (28) पुखु, प्रासाद आदिया भूमि दयेकिगु, (29) घटादि द्वारा वादन, (30) रंगसाजी, (31) भापया प्रयोग-जलवाटवग्नि संयोगनिरोधै: क्रिया, (32) नौका, रथादि यानया ज्ञान, (33) यज्ञया खिपः बायेगु ज्ञान, (34) वसः दयेकिगु, (35) रत्नपरीक्षण, (36) स्वर्णपरीक्षण, (37) कृत्रिम धातु दयेकिगु, (38) आभूषण दयेकिगु, (39) कलई याइगु, (40) चर्मकार्य, (41) छेंगु लिकायेगु, (42) दुरुया थीथी प्रयोग, (43) वसः सुइगु, (44) लखय् स्विमिंग, (45) थल सिलिगु, (46) वस्त्रप्रक्षालन, (47) क्षौरकर्म, (48) चिकं दयेकिगु, (49) कृषिकार्य, (50) वृक्षारोहण, (51) सेवाकार्य, (52) टोकरी दयेकिगु, (53) खाया थल दयेकिगु, (54) बुंइ ह्वलाज्या, (55) धातुया ल्वाभः दयेकिगु, (56) जीन, काठी वा हौदा दयेकिगु, (57) शिशुपालन, (58) दंडकार्य, (59) सुलेखन, (60) तांबूलरक्षण, (61) कलामर्मज्ञता, (62) नटकर्म, (63) कलाशिक्षण, व (64) साधनक्रिया।

लिधंसा

स्वयादिसँ

समाज

[1] संस्कृत-हिन्दी कोश

[2] गुतेनबर्गय् कामसूत्र

[१]

[२]