दान
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
दान छगु संस्कृत भाषायागु खँग्वः खः। थ्व खँग्वःयागु छ्येलेज्या येक्व सफू व स्तोत्रय् जुगु दु।
दान धैगु बियेगु खः । थुकिया दुनेया अर्थ त्यागचित्त ब्वलंकेगु खः । तर अभ्यासय् तप्यंक हे त्यागचित्त विकास मजुइफु । उकिं विपक्ष लोभ, आसक्ति व संग्रह थें जाःगु खँयात मदयेकेगु बानी दयेकेगु यायेमाः । उकिया नितिं व्यवहारय् छुं नं छुं बियेगु ज्या पाखें पलाःन्ह्याकेमाः । थुकिइ ४ थी कथंया चार दानया अभ्यास यायेमाः । थुपिं थुकथं दु ।
क. आमिष दान
ख. अभय दान
ग. मैत्री दान
घ. धर्मदान
क. आमिष दान – दान बिइमाःम्ह पात्र (व्यक्ति वा सत्त्व) यात वस्तु, लँ, वासः, भोजन, धन इत्यादि उपभोग्य वस्तु बियेगु हे आमिष दान खः । थ्व नं स्वथी कथंया दु । १. त्याग २. महात्याग ३. अतित्याग।
- त्याग - गरीब, दुःखी, असहाय, निमुखा मनुष्य व प्रेत, पशुपन्छी आदियात बियेगु सामन्य आदिकर्मिक बोधिसत्त्वपिन्सं याये फूगु व मयासें मगाःगु दान खः ।
- महात्याग - अभ्यास बल्लाना वं लिसे व क्लेश कमजोर जुयावनि । अनंलिपा क्रमशः दुर्लभ व थःतः अतिकं यःगु वस्तु समेत खुशी साथ दान बिइ फयावइ । थःगु महत्वपूर्णगु वस्तुत - घोडा, हात्ती (राजापिनि जूसा), पुत्र, पुत्री थें जाःपिं प्राणप्रिय व्यक्तिपिं समेत त्याग यायेत बोधिसत्त्वपिं लिचिइ मखु । थ्व अनुत्पत्तिकधर्मक्षान्ति (दक्व धर्मत स्वभावं हे अनुत्पन्न खः धका खंका मन शान्त याये धुंकूपिं च्यागूगु भूमिइ थ्यना आर्य जुइ धुंकूपिं) लाभ याये धुंकूपिं बोधिसत्त्वपिं खः ।
- अतित्याग – थ्व नं आर्य बोधिसत्त्वपिन्सं याइगु दान खः । थ्व ला झन् थःगु शरीर, शरीरया अङ्ग समेत हे माःगु इले खुशीसाथ बियेगु खः। महासत्त्व जातकय् बोधिसत्त्वं धुंयात ला ध्यना नःकूगु थुकिया उदाहरण खः ।
ख. अभय दान - शरण मदयाच्वंपिं, दुःख सियाच्वंपिं, मेपिंपाखें ख्याकाच्वंपिं, रोग-व्याधिं पीडित जुइकाच्वंपिं वा मेगु छुं कथंया भयपाखें ब्याकुल जुया ग्याकाच्वंपिं प्राणीपिन्त इमिगु भय मदयेका बियेगु प्रयत्नयात हे अभयदान धाइ । थ्व वचनं नं याये ज्यु, व्यवहारं नं याये ज्यु, आमिष दानपाखें नं याये ज्यु । छु याःसा प्राणीपिनिगु भय मदइ व यायेगु हे अभय दान खः ।
स्याय्त्यंपिं प्राणीपिन्त छुं उपाययाना बचे यायेगु व मृत्युभयपाखें रक्षा यायेगु नं अभयदान खः । वासः मदया आत्तेजुयाच्वंपिन्त वासः उपचारया व्यवस्था यानाबियेगु नं अभयदान जुइ फु । थु कथं थी थी उपायपाखें अभयदान बिइ फु । तनाव डिप्रेसन नं छुं नं छुं भयया कारणं हे जुइगु जुया इमिगु उपचार यायेगु नं अभयदान हे जुइ ।
ग. मैत्रीदान - मैत्रीदान धैगु मित्रताया दान खः । थ्व नं निथी कथं याये ज्यु । १. भावनां व २. व्यवहारं। भावनां यायेगु मैत्रीदान धैगु मैत्री ध्यानया समाधिइ च्वना प्राणीपिनिगु सुख व सुखया हेतु प्राप्तिया भिंतुना छ्वयाच्वनेगु । सर्वे सत्त्वाः सुखैश्चैव युक्ताः स्युः सुखकारणैः । अर्थात्, दक्व सत्त्वपिं सुख व सुखयागु हेतुं युक्त जुइमा धका ध्यान यानाच्वनेगु । थ्व नं समाधिस प्रवेश जुया यायेफःसा यक्व हे बाँलाइ ।
व्यवहारं यायेगु मैत्री दान धैगु सकललिसे मित्रताया भाव कायम यायेगु, सकलयात ग्वहालि यायेत प्रयत्नशील जुइगु, काय-वाक्-चित्तं सुयागुं नुगः मस्याकेगु खँ खुब होस तयेगु, मृदुभाषी जुइगु अभ्यास थुकिइ दुने लाः ।
घ. धर्मदान - धर्मदान धैगु मेपिन्त पापकर्म व दुःख ब्वलंकीगु क्लेशपाखें मुक्त जुइगु उपाय स्यनेगु खः । धर्मया उपदेश बियेगु, धर्मया अभ्यासय् प्रेरित यायेगु, धर्मया ग्रन्थत वितरण यायेगु, धर्मया शिक्षाया आयोजना यायेगु आदि थुकि दुने लाः । साक्षात् धर्मदान धैगु मेपिनिगु मनय् धर्मया मतः च्याका बिइगु हे खः । बाँकी मेगु फुक्कं उकिया सहायक कर्म जक खः । साक्षात् धर्मदान यायेत थःम्हं नं धर्मयात साक्षात् याःगु जुइमाः । गुम्हसिया थःगु हे छुं अनुभव मदु धाःसा उम्ह व्यक्तिं मेपिन्त धर्मदान यानां मेपिन्त खास लाभ जुइ मखु । थ्व ला फुसुलुगु थलं प्रसाद इनाच्वंगु थें जक जुइ । उकिं साक्षात रूपं धर्मदान यायेगु कठिन खँ खः । तर गुरूया निर्देशन कथं आज्ञानुसार स्यनेकने याःसां छुं आपत्ति मदु । उकिं मेगु अवस्थाय् आदिकर्मिक बोधिसत्त्वपिन्सं भद्रचर्या प्रणिधान यानाच्वनेमाः । गुकिंयाना लिपा याकन हे सत्त्व हितया लागि थुजाःगु दक्वं ज्या याये फै ।
दानया फल
आदिकर्मिकपिन्सं (नव सिकारू बोधिसत्त्वपिं) दानया फलया खँ सिके माः । दानया फल यक्व कथंया दु । मुख्यरूपं लौकिक व लोकोत्तर याना निथी यागु थन चर्चा यायेगु जुइ ।
क. लौकिक फल - लौकिक फल धैगु संसारं मुक्त मजूतले संसारय् हे थी थी योनिइ चाःचाः हिला च्वनिबले खने दैगु दान कर्मया फल खः। थुकिइ दक्वसिवे प्रमुख हे धनसम्पत्ति, वैभव, ऐश्वर्य, इत्यादि लाभ जुइगु खः । दान याना च्वनिम्ह व्यक्तियात थःम्हं यक्व मिहेनत व चाहना मयाःसां नं बाँलाक्क सम्पत्ति लाभ जुइ । सञ्चयगाथास थुकथं कनातःगु दु - “बोधिसत्त्वया दानं प्रेतगतिया ला समाप्त हे याना बिइ । दरिद्रता व क्लेशयात अन्त्य याइ । भोग यायेबले नं अनन्त सम्पत्ति लाभ जुइ ।” अथे हे आर्य असंगं दान खँग्वःया अर्थ "दारिद्र्यमपनयतीति दानम्” अर्थात् 'दा' धैगु ‘दारिद्र’, 'न' धाःगु ‘अपनयन’ अर्थात् ‘मदयेकेगु’ धकाः च्वःगु दु ।
ख. लोकोत्तर फल – थ्व धैगु बुद्धत्व प्राप्त जुइगु हे खः । थ्व दक्वसिबे तःधँगु फल खः । थुकथं लोकोत्तर फलया उद्देश्ययाना बियेगु त्रिकोटिपरिशुद्ध अर्थात् दान बिइम्ह, काइम्ह व बिइगु वस्तुया स्वभाव प्रज्ञां खंका याइगु व करुणां युक्त जूगु दानयातजक दानपारमिता धाइ । मखुसा सामान्य दान जक जूवनि ।
खँग्वःयागु उत्पत्ति व छ्येलेज्या
सम्पादनउत्पत्ति व विकास
सम्पादनथ्व खँग्वयागु छ्येलेज्या दक्ले न्ह्य संस्कृतय् जुगु ख। लिपा थ्व खँग्वयागु तत्सम खँग्वया रुपे यक्व भासे, यक्व कथलं छ्येलेज्या जुल।
छ्येलेज्या
सम्पादनथ्व खँग्वयागु छ्येलेज्या संस्कृतय् व संस्कृत नाप स्वापू दुगु व संस्कृत नं बुया वगु भाषे जुगु खने दु।
मेमेगु भाषे छ्येलिगु रुप
सम्पादनमेमेगु भाषे थ्व खँग्वयात छ्येलिगु रुप थ्व कथलं दु
- नेपाल भाषा :
- पालि :
- हिन्दी :
- खेँ भाषा :
- बांग्ला भाषा :
- मराठी भाषा :
- भोजपुरी भाषा :
- उडिया भाषा :
- गुजराती भाषा :
- मणिपुरी भाषा :
- रोमानी भाषा :
- पञ्जाबी भाषा :
- आसामी भाषा :
- मैथिली भाषा :
- द्रविड भाषात :
- मेमेगु भाषा:
स्वया दिसँ
सम्पादनपिनेयागु स्वापू
सम्पादनसंस्कृत खँग्वसफू
(थ्व भाषा नाप स्वापू दुगु चीहाकगु च्वसु खः। थ्व च्वसुय् अप्व तथ्य तनादीत ईनाप दु।)