नेपालभाषा साहित्य
नेपालभासय् च्वयातःगु साहित्ययात नेपालभाषा साहित्य धाइ। प्राचीन संस्कृत ग्रन्थत थुइकेत टीकाया रुपय् वा भाय्हिला शुरु जूगु नेपालभाषा साहित्यया ख्यः वर्तमान ईलय् वयाः सिक्क चकंगु दु। हलिं साहित्यय् खनिगु आपालं विधाया ज्या नेपालभाषा साहित्यय् नं जूगु खनेदु। थःगु ताःहाकःगु इतिहासय् नेपालभाषा साहित्यं यक्व उतारचढाव खंगु दु। लिच्छविकालय् लिपिबद्ध वाङ्मयया शुरुवात काल निसें आःतक्कया युगय् थ्व भासं नेपाःया राजभाषा निसें कया प्रतिबन्धित भाय् तक्कया अवस्था खंगु दु। थन्याःगु ताःहाकः इतिहासया झ्वलय् नेपालभाषायात थुइकेत नेपालभाषा साहित्ययात प्राचीन, माध्यमिक व आधुनिक यासें स्वंगु विधाय् बायेछिं।
इतिहास सम्पादन
नेपालभाषा साहित्ययात क्वय् बियातःगु कालखण्डय् बायेछिं-
- प्राचीन काल
- माध्यमिक काल
- आधुनिककाल
- पूनर्जागरणकाल
- जेलकाल व प्रतिबन्धितकाल
- लोकतान्त्रिककाल
प्राचीनकाल सम्पादन
प्राचीनकालया नेपालभाषाया दसुत थीथी अभिलेख, थ्यासापौ आदिइ लुइगु या। नेपालभाषा प्राचीनकालय् संस्कृत भाषा नापं छ्येलातःगु खनेदु। संस्कृत ग्रन्थया अर्थ थुइकेत व संस्कृत ग्रन्थतेत भाय्हिलाः नेपालभासय् च्वयेगु ज्या जूगु खनेदु। नापं, प्रशासनिक व बनेज्याया थीथी दस्ताबेज नं नेपालभासय् च्वयातःगु खनेदु। नेपालभाषाया प्राचीनकालया सफूलि हरमेखला (बंगाली तन्त्रया सफूया भाय्हिला), नारदस्मृति, अमरकोषया नेपालभासय् टीका, गोपालराजवंशावली आदि मू ख। [१] थी थी विधाय् थ्व कालखण्डय् च्वयातःगु छुं सफूत थ्व कथं दु-
- चिकित्साशास्त्र
- औषधसर्वस्व वैद्यकम्
- ज्योतिराजकरणयागु नेपालभाषा चिकित्सा
- शावर मन्त्र
- नेपालभाषा चिकित्सा
- माधवनिदान
- न्यायशास्त्र
- नारदसंहिता (न्यायविकासिनी)
विधा सम्पादन
नेपालभाषाया थीथी विधा थ्व कथं दु-
- ल्हायेगु साहित्य
- परम्परागत म्ये (नेवाः संगीत, दाफा, चर्या)
- दबू ख्यालिखं (Stand-up comedy)
- च्वयेगु साहित्य (च्वसु)
- पद्य
- काव्य (महाकाव्य, खन्दकाव्य, प्राचीन काव्य)
- चिनाखँ (छन्द दूगु, स्वछन्द, आधुनिक, चिनाखँमुना)
- गद्य
- बाखं
- उपन्यास
- दबूप्याखं
- च्वखं
- ध्याचु
- ख्यालिखं
- पद्य
उपन्यास सम्पादन
नेपालभासय् उपन्यास छगू न्हूगु विधा ख। थ्व विधा आधुनिककालय् वयाःतिनि शुरु जूगु ख। नेपालभासय् च्वयातःगु छुं उपन्यास थ्व कथं दु-
- अगति (सफू)
- आकाझाका (सफू)
- आङ्ल्हामो (सफू)
- कतांमरि (सफू)
- कीर्तिलक्ष्मी (सफू)
- खोंमोह (सफू)
- ख्युं नाया वनाच्वंगु सुथ
- ख्वाउंहि (सफू)
- गंकी (सफू)
- गुं पुलेवं
- गुंसिघांय् (सफू)
- छ धन्य खः
- छि स्याना हत्या
- जःया दुने
- जन्ति न्ह्यात
- जि भ्वातिं जि सतः
- ज्वाला (सफू)
- डाक्टरया कला
- तिसा (सफू)
- थःथःगु भाग्य
- थौंया परिवेशय् यग्गानाच्वंगु जीवन
- थ्याङ्क्यू मिस्टर ग्लाड (१)
- थ्याङ्क्यू मिस्टर ग्लाड (२)
- दीपक (सफू)
- दीपा (सफू)
- द्योलानी (सफू)
- धकिं (सफू)
- नचुयावंपिं मनूत
- नसंचा (सफू)
- नसंफाःगु चा
- नसना (सफू)
- निभाः (सफू)
- न्याफो स्वाँ
- न्याल्ल ब्यां
- न्हाय्कं (सफू)
- न्ह्यानाच्वंगु पलाः
- न्ह्यानाच्वंगु लः खुसि जुइ
- पथिक (सफू)
- पलाःख्वांय् (सफू)
- पल्पसा (सफू)
- पासा (सफू)
- फिसःया लिसः
- बीनिभाः (सफू)
- बुंबाली (सफू)
- ब्वइच्वंगु सुपः
- ब्वाला (सफू)
- भाजंमिखा (सफू)
- भृकुटी (सफू)
- मंगाः (सफू)
- मतिना (सफू)
- मय्जु (सफू)
- मय्जु पल्पसा
- मां (सफू)
- माखा (सफू)
- माखापिखा (सफू)
- मिं मनः पौ
- मिपुसा (सफू)
- मिलाखों (सफू)
- मिसा (सफू)
- मूस्वाँ (सफू)
- मैजु (सफू)
- म्ह्याय्मचा (सफू)
- यःम्ह म्ह्याय्
- यक्षी (किचकन्या)
- यमि गामाः येँ शहर
- यांमिखा (सफू)
- योम्ह शत्रु
- लंजुवा (सफू)
- लंय्लूम्ह (सफू)
- लः हंय्
- लक्ष्मी व सरस्वती
- लिथू (सफू)
- लुफिं (सफू)
- व गमला थ्व खैथल
- व ल्वहं जि झ्वाला
- वंचुमिला (सफू)
- वंय् बुराया न्हि सफू
- वंय्पाजु (सफू)
- विपात्र (सफू)
- शैली (सफू)
- सर्ग्तय कुनातःम्ह न्या
- सिलुम्ये (सफू)
- सिलुस्वां (सफू)
- सुपाचं भुंगु सर्गः
- स्वःनुगः (सफू)
- स्वम्हम्ह मनू
- हकुतां (सफू)
- हलिंया सिथय्
- हसिना (सफू)
- हिं प्याःगु सः
- हिं बुलातःगु पौ
- हिसिला (सफू)
- ह्याउँ स्वाँ (सफू)
- ह्याउंस्वां (सफू)