नेपालभाषा
| नेपाल भाषा | |
|---|---|
| छ्यलीगु थाय् | नेपाः |
| क्षेत्र | दक्षिण एशिया |
| भाय् छ्यलिपिनिगु ल्याखं | १२ लख: |
| भाय् परिवार भाय् वर्गीकरण | चीनी-तिब्बती तिब्बती-बर्मेली |
| भाषा कोड | |
| ISO 639-1 | new |
नेपालभाषा (नेवा: भाय्, नेवाल भास, नेपाल भासा, Nepal Bhasa) नेपाल देसया या छगू प्रमुख भाय् ख: । थ्व भाय् नेपालमण्डल ( स्वनिग: नापं थीथी थाय्), काभ्रेपलान्चोक, द्वाल्खा,र पाल्पा, भोजपुर व नेपालया मू (प्रमुख) बजार व नगरया नापं भारतया आसाम, दार्जीलिङ्, सिक्किम, आदि व चीनया ल्हासा (तिब्बत) तकं थासय् छ्यलाच्वंगु दु |
धलः
लिपिEdit
तिब्बत बर्मेली भाषा परिवार अन्तर्गत लिपिवद्ध साहित्यया इतिहास दुगु भाय् मध्यय् नेपालभाषा नं छगू खः । प्राचीनकालंनिसें नेपालभाषा च्वज्याय् थीथी कथंया लिपिया छ्यलाबुला जुयाच्वंगु दु । थ्व सकतां लिपि नेपाःय् हे विकसित जूगु जुयाः थ्व सकतां लिपियात समग्र रुपं नेपाल लिपि धकाः धायेगु याः।
लुम्विनीया अशोककालीन शिलालेखय् छ्यलातःगु ब्राम्ही लिपि दक्षिण एशियाया हे दक्कले पुलांगु लिपि खः । वयां लिपाया कुटिला लिपि व गुप्ता लिपि निगू लिपि लिच्छवि लिपिया नामं नां जाः (प्रचलित खनेदु) ।
नेपालय् हे विकास जूगु धकाः धाये बहःगु नेपाल लिपिया दक्कलय् न्हापांगु छ्यला ने.सं. २८ य् लंकावतार नांया ग्रन्थय् खनेदु । थ्व लिपियात सामान्य रुपं नेवाः आख: धकाः नं धायेगु चलन दु । थ्व प्राचीन प्रचलित लिपि खः । थ्व लिपिपाखें नवौं शताव्दीपाखे प्रचलित लिपिया जन्म जुल । प्रचलित लिपियात हे थीथी कथं च्वया यंकेगु क्रमय् रंजना लिपि, भुजिंमोल लिपि लगायत झिंनिगू कथंया लिपिया विकास जूगु खनेदु । थ्व सकतां लिपियात समग्र रुपय् नेपाल लिपि धायेगु याः ।
भाषिकाEdit
द्वाल्खाली भाषिका,सिन्धुपाल्चोक पहरी भाषिका,तोताली भाषिका,चित्लांग भाषिका,येँ-यल-किपू भाषिका व ख्वप भाषिका थें भायलचं व खँग्व: दुगु पती भाषिकात यक्व दु। थुपिं भाषिका प्रमुख् मजुगु जुया: आपटतं ल्याखाइ मखु। तर थुपिं भाषिकातय् त: मान्यता मबिगु नं ज्वीमखु। थयौ भाषिका लुभु, बल्बु व स्वनिग:यागू पिने पिने ला:गु थसय् छ्यली। बन्दिपूर यागू भाय् पुलाङ्गु खोप नेवा: भाय् ख:। थथे हय् चि-चीधङ्गु भाषिकात यक्व हय् दु व मेमेगु भाषा यागु प्रभावय् झन मेमेगु भाषिकात दयावै। ईथनोलगयागु कथं नेपालभाषाया क्वय् बियात:गु भाषिकात दु-
येँ-यल-किपू भाषिकाEdit
येँ-यल-किपू नेपालभाषाया छगू भाषिका ख। थ्व भाय् येँ, यल व किपुलि ल्हाइ| थ्व भाषिका आप्तं छ्यली। थ्व भाषिकाय् नं येँ, यल व किपुलि भ:चाभ:चा पाइ। थ्व भाषिका नेपालभाषाया छगू मूल भाषिका ख:। थ्व भाषिकाय् हिन्दू व बौध धर्म बीच छुं भ:चा पाइ।
ख्वप भाषिकाEdit
ख्वप भाषिका नेपालभाषाया छगू भाषिका ख। थ्व भाय् ख्वपय्, भोतय्, पनाती व धौख्यलय् ल्हाइ|
द्वाल्खाली भाषिकाEdit
द्वाल्खाली भाषिका आपातं द्वाल्खाय् ल्हाइ। थ्व भाषिकां पुलां नेवा: भाय् पहः क्यनी।
सिन्धुपाल्चोक पहरी भाषिकाEdit
सिन्धुपाल्चोक पहरी भाषिका सिन्धुपाल्चोकय् च्वङ्गु पिन्सं ल्हाइ। थ्व भाय् आ: आपातं मरया:वन। थ्व थासय् आ: आपातं तामाङ् जाती च्वनी। थ्व भाषिका येँ-यल-किपू भाषिकायागु थें भायलचं दु।
चित्लांग भाषिकाEdit
चित्लांग भाषिका स्वनिग:यागु उत्तरय् चित्लांग धागु थासय् ल्हाइ।
तोताली भाषिकाEdit
मेमेगु भाषिकाEdit
बन्दीपुर भाषिका, पाल्पा भाषिका आदि।
भाषिकाय् भिन्नताEdit
येँ/यल व ख्वप भाषिकाEdit
| येँ/यल भाषिका | ख्वप भाषिका |
|---|---|
| ल: | ना: |
| आ: | अ: |
| घा: | घ: |
| ना: | भ्यत ना: |
यल व येँ भाषिकाEdit
| यल भाषिका | येँ भाषिका |
|---|---|
| यना:च्वनू | यन्च्वनू |
| दाया:च्वनू | दाइच्वनू |
| लिरूथिरू | इरूथिरू |
| मुल्कःपति | मुलेपति |
साहित्यEdit
नेपालभासय् च्वयातःगु साहित्ययात नेपालभाषा साहित्य धाइ। प्राचीन संस्कृत ग्रन्थत थुइकेत टीकाया रुपय् वा भाय्हिला शुरु जूगु नेपालभाषा साहित्यया ख्यः वर्तमान ईलय् वयाः सिक्क चकंगु दु। हलिं साहित्यय् खनिगु आपालं विधाया ज्या नेपालभाषा साहित्यय् नं जूगु खनेदु। थःगु ताःहाकःगु इतिहासय् नेपालभाषा साहित्यं यक्व उतारचढाव खंगु दु। लिच्छविकालय् लिपिबद्ध वाङ्मयया शुरुवात काल निसें आःतक्कया युगय् थ्व भासं नेपाःया राजभाषा निसें कया प्रतिबन्धित भाय् तक्कया अवस्था खंगु दु। थन्याःगु ताःहाकः इतिहासया झ्वलय् नेपालभाषायात थुइकेत नेपालभाषा साहित्ययात प्राचीन, माध्यमिक व आधुनिक यासें स्वंगु विधाय् बायेछिं। नेपालभाषाया थीथी साहित्यिक विधा थ्व कथं दु-
- ल्हायेगु साहित्य
- परम्परागत म्ये (नेवाः संगीत, दाफा, चर्या)
- दबू ख्यालिखं (Stand-up comedy)
- च्वयेगु साहित्य (च्वसु)
- पद्य
- काव्य (महाकाव्य, खन्दकाव्य, प्राचीन काव्य)
- चिनाखँ (छन्द दूगु, स्वछन्द, आधुनिक, चिनाखँमुना)
- गद्य
- बाखं
- उपन्यास
- दबूप्याखं
- च्वखं
- ध्याचु
- ख्यालिखं
- पद्य
संकिपा ख्य:Edit
नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु संकिपा सिलु ख। नेपालभाषाया छुं संकिपा थ्व कथं दु-