नेपाः भाय्

नेपाल भाषा नेपालःया प्राचीनभाषा खः। नेपाःभायया वाङ्मय नेपाःया वाङ्मयय् अद्वितीय स्थान दु। थ्व भाय् नेपाः मन्दल व द्वाल्खा मन्दलय् ल्हाई। नेपाः भाय् चीनी-तिब्बती परिवारया छगु कचा भाय् खः। 'नेपाल' शब्दस्य व्युत्पत्तिः 'नेपाल’ इति शब्दात् अभवत् । नेपाः भाय् देवनागरी, रञना, नेपाल लिपी, ब्राह्मि, मक्षिमुण्ड इत्यादी लिपिखय् च्वयेगु याई। नेपाः भायया उद्गमथाय् प्राचिन नेपाःया राज्यय् जुगु खः।^[१]^[२]^[३]

नेपाः भाय् / नेपाल भाषा
छ्यलीगु थाय्	नेपाः
थात् चाकः	इता एसिया
भाय् छ्यलिपिनिगु ल्याखं	१२ लख
भाय् माचाछि भाय् वब्वथला	चीन-सँय् सँय्-बर्मा नेपाः भाय् / नेपाल भास
भाय्‌या कोद
नेपाःया छ्यलाबुलाय्	nb
ISO 639-1	new

लिपि

मू पौ: नेपाः भाय्‌या लिपित

नेपाः भाय्‌या थःगु हे लिपि दु । थुपिं लिपित मल्लतय् पालय् ब्वलंगु खः । नेपाः भाय्‌या थिथि लिपित दथुइ नेपाल लिपि मू लिपि खः । नेपाल लिपिया दकलय् न्हापांगु छ्यला ने.सं. २८ य् लंकावतार नांया ग्रन्थय् खनेदु । थ्व लिपियातः नेवाः आख: धकाः नं धायेगु चलन दु ।

नेपाः भाय्‌या थःगु हे लिपित ब्वलने न्ह्यः ब्राह्मि लिपि नं छ्यलाबुला जूगु खनेदु ।

कचा भाय्

खँकुथि

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	नेपाली
ज्वजलपा	स्याउदाइ	नमस्ते
छिगु नां छु खः?	छन नाम हाति खेङ?	तपाईंँको नाम के हो?
जिगु नां … खः।	जन नाम...खेङ।	मेरो नाम … हो।
न्हूगु / न्हू दँया भिन्तुना!	न्हुगु दय भिंगु टोनगी	नयाँ वर्षको शुभकामना!
छिगु हालखबर छु दु ले?	हाति दमु छन हालखबर?	तपाईको हालखबर के छ?
जिगु फुकं बाला	जन दोखुनु बाँलकुतु दमु	मेरो सबै राम्रो छ
म्ह फुला?	फले मफले हाती दमुले	सञ्चय हुनुहुन्छ?
जा नया दियेधुनला?	जा नै धोनरा?	खाना खानुभयो
जा नयेधुन	जा नै धोन्गी	खाना खाइसकेँ
लसंहना	बधाई	बधाई
सुभाय्	सुभाय	धन्यबाद

आधारभूत शब्दहरू

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	नेपाली
गुथि	कुथि	संस्था
छेँ	छेँ	घर
मनू	मानुस	मान्छे
वासः	वास	औषधी
बुखँ	बुखन	समाचार
बुँख्याःचा	बुँख्याल	खेतमा चरा तर्साउन राखिएको मान्छेजस्तो नमुना
ख्वाःपाः	ख्वापाल	मुकुन्डो
प्याखं	प्याखन	नृत्य
स‌ंकिपा	सङ्किपात	चलचित्र
दबू	डोबर	स्टेज / दवली
लाय्‌कू	दरबार	दरबार / राजकूल
ज्यास:	ज्येकुथि	कार्यालय
पस:/ पसल	पसल	पसल
चुक	चोक	चोक
न्ह्यपु	निपु	दिमाग
नुगः	नुगर	मुटु
मतिना	माया	माया
खः	खेङ	हो
मखु	मखे	होइन
जिउ / ज्यू	जिर	हुन्छ
मजिउ / मज्यू	मजिउ	हुन्न

सम्बोधन

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	नेपाली
जि	जि	म
जिगु	जन	मेरो
छिः	छि	तपाईंँ
छ	छि	तिमी / तँ
छंगु	छन	तिम्रो
झी	छिजी	हामी
भाजु	भाजु	श्रीमान्
मयजु	मयजु	श्रीमाती
वयकः	---	वहाँ
थन	इकु	यहाँ
व	आमु	उ /उनी
थो	इउ	यो
हुँ	---	त्यो
अन / आकन	आमु	त्यहाँ

प्रश्नवाचक शब्द

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	नेपाली
छु	हाती	के
छाय्	हात्त	किन
गथेयाना	गिथी	कसरी
गन	गिवी	कहाँ
गुगु	गु	कुन
गुलि	गुली	कति
गुब्ले	गुल्प	कहिले
सु	गुन	को
सुनं	गुनान	कसले
सुनापं	गुनेनाप	कोसंग
सुयागु	गुने	कसको
गननं	गिवीलान्	कहाँबाट
ग्व/गो	ग्वा	खोई

क्रियापद

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	नेपाली
कयेगु	कई	हान्नु
कनेगु	कोँई	हेर्नु
कायेगु	काई	लिनु
क्वःग	कोई	डढनु
ख्वयेगु	खोई	रुनु
खनेगु	खोँई	देख्नु
गयेगु	गई	चढ्नु
ग्वयेगू	गोई	(ताल्चा)लगाउनु
न्यायेगु	ङाई	टोक्नु
चायेगु	चाई	पखाल्नु
च्वयेगु	चोई	लेख्नु
च्वनेगु	चोँई	बस्नु
छायेगु	छाई	चढाउनु
छ्वयेगु	छोई	पठाउनु
ज्वनेगु	जोँई	समात्नु
तायेगु	टाई	काट्नु
त्वइगु	तोई	उदाउनू
त्वयेगु	टोई	उतार्नु
त्वनेगु	तोँई	पिउनु
थायेगु	ठाई	बुन्नु
थनेगु	ठोँई	उठाउनु
दयेगु	डई	लड्नु
दायेगु	डाई	कुट्नु
नायेगु	नाई	मुछ्नु
पायेगु	पाई	सुकाउनु
पनेगु	पोँई	छेक्नु
फायेगु	फाई	मुछ्नु
फोनेगु	फोँई	माग्नु
बायेगु	बाई	छुट्टिनु
ब्वइगु	बोई	उड्नु
ब्वनेगु	बोँई	पढ्नु
मनेगु	मोई	उसिनु
लनेगु	लोँई	जोख्नु
लायेगु	लाई	ओछ्याउनु
स्वयेगु	सोई	हेर्नु
सनेगु	सोँई	हल्लिनु
हयेगु	हाई	ल्याउनु

खानेकुरा

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	नेपाली
जाकि	जाकि	चामल
वा	या	धान
छ्व	छो	गहुँ
कःनि / लाजा / लाब्जा	काँकर	मकै
मुस्या	म्वार	भटमास
माय्	मास	मास
जा	जा	भात
छुचुं / छुचुङ	सोतु	पीठो
मरि / मारि / मधि	मारि	रोटी
बजि / बै	बजि	चिउरा
सुकू ला	गान्केय थोंसी	सुकुटी
धौ	धरी	दही
ल: / नाः	लोखु	पानी
ला	थोंसी	मासु
म्येय् ला	मेसय थोंसी	राँगाको मासु
खाया ला	खाय थोंसी	कुखुराको मासु
दुकुचा / दुगु या ला	दोगय थोंसी	बोकाको मासु
फाँया ला	फाय थोंसी	ब‌‌ंगुरको मासु
लाभा / लाबा / लबा	लँवा	लसुन
हलू	हल्ली	हलेदो
जी	जिर	जिरा
चि	चि	नुन
बेचि	बिर्चि	विरेनुन
मल्ता	ख्वार्सानी	खुर्सानी
मलय्	मरिच	मरीच
अय्‌लाः	ऐराक	रक्सी
थ्वँ	थोँ	जाँड
बजां / बझां	बझान	हुक्का तम्माखु

सम्बन्ध

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	नेपाली
मां / अमा / मा	माँ	आमा
अबु / बा / अब्वा	बा	बुवा
अजि / बज्यय्	बजै	हजुरआमा
अजा / बाज्या	बाजे	हजुरबुवा
पासा	साँङत	साथी
दाजु	दाजु	दाइ
किजा	किज	भाइ
तता / अता	ताता	दिदी
केहेँ	केहेँ	बहिनी
कलाः / मिसा / तिरिमयेजु	कलात/मिसा	श्रीमती
भाःत	कैमु/वान्सा	श्रीमान्
पाजु	पाजु/निनिपाजु	मामा (आमापट्टीको दाजुभाइ) फूपाजु (बुवापट्टीको दिदीबहिनीको श्रीमान्)
मलेजु / मल्जु	मल्ली	माइजु
निनि	निनि	फूपु
त:मा	डोमा/धोम	ठूली आमा
चमा / चाँ	चिच्मा	कान्छी आमा
त:बा	डोबा	ठूलो बुबा
कका	चबा	सानो बुबा
काय्	कय	छोरा
म्ह्याय्	मिच	छोरी
काय्‌चा	बिन	भतिजा
म्ह्याय्‌चा	बिनी	भतिजी
भि‌न्चा	बिन/बिनी	भान्जा / भान्जी
छय्	छय	नाती / नातीनि
भौ	ईरी	बुहारी
सस:मा / सस्मां	निन्मा	सासु आमा
सस:बा / सस्बा	कुबा	सासु बुवा / ससुरा
सस:	ससल	ससुराली
जिलाजं	जारी	ज्वाइँ

शरीर

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	नेपाली
म्ह	म्हस	शरीर
छ्यं	छेय	टाउको
सँ /साँ	साँ	कपाल
न्ह्यपु	निपु	दिमाग
कपः /कपाः	मस्ती	निधार
मिखा	मिखा	आँखा
ख्वाः / ख्वः	ख्वाल	अनुहार
न्यताः	नकु	गाला
न्हाय्	नास	नाक
म्हुतु	मुथु	मुख
वा	वा	दाँत
म्येँ	मे	जीवो
मन्चा	मनि	चिउँदो
ल्हाः	लाहा	हात
पातिं / पतिं	चुला	औँला
पस / पासः	पस	अन्जुली
ब्वःल / बोहोल	बाहा	कुम
प्वाः	प्याटा	पेट
तुति	टुटी	खुट्टा
लुसि	कुचिरी	नङ
जँ / जाँ	जोँ	ढाँड
खम्पा	खली	तिघ्रा

रङ

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	प्याङ्गा नेवारी	नेपाली
तुयुगू / तुयू	त्वायउ	तोय	सेतो
हाकुगु / हाकु	हाकउ	हाक	कालो
ह्याँगू	हेङउ	ह्यान	रातो
वाउँ	ओङउ	वानः	हरियो
वँचु	ओंचउ	वच	नीलो
म्हासु	म्वासउ	म्हासः	पहेँलो
सियुगु / सियु	सियउ	सिय	खैरो

संख्या

नेवारी भाषा	दोलखा नेवारी	प्याङ्गा नेवारी	नेपाली
छि	थि	छि	एक
नसि	निसी	नि	दुई
स्वँ	सों	स्व	तिन
पि	पि	प्य	चार
न्या/ङा	ङा	ने	पाँच
खु	खु	खु	छ
न्हस	नस्	न्हइ	सात
च्या	च्या	च्या	आठ
गु	गु	गु	नौ
झि/सान्ह	झी	झि/हि	दस
सच्छि	सर्छि	सच्छि	सय

साहित्य

मू पौ: नेपालभाषा साहित्य

मू पौ: नेपालभाषाया च्वमितेगु धलः

नेपालभासय् च्वयातःगु साहित्ययात नेपालभाषा साहित्य धाइ। प्राचीन संस्कृत ग्रन्थत थुइकेत टीकाया रुपय् वा भाय्‌हिला शुरु जूगु नेपालभाषा साहित्यया ख्यः वर्तमान ईलय् वयाः सिक्क चकंगु दु। हलिं साहित्यय् खनिगु आपालं विधाया ज्या नेपालभाषा साहित्यय् नं जूगु खनेदु। थःगु ताःहाकःगु इतिहासय् नेपालभाषा साहित्यं यक्व उतारचढाव खंगु दु। लिच्छविकालय् लिपिबद्ध वाङ्मयया शुरुवात काल निसें आःतक्कया युगय् थ्व भासं नेपाःया राजभाषा निसें कया प्रतिबन्धित भाय् तक्कया अवस्था खंगु दु। थन्याःगु ताःहाकः इतिहासया झ्वलय् नेपालभाषायात थुइकेत नेपालभाषा साहित्ययात प्राचीन, माध्यमिक व आधुनिक यासें स्वंगु विधाय् बायेछिं। नेपालभाषाया थीथी साहित्यिक विधा थ्व कथं दु-

ल्हायेगु साहित्य
- परम्परागत म्ये (नेवाः संगीत, दाफा, चर्या)
- दबू ख्यालिखं (Stand-up comedy)
च्वयेगु साहित्य (च्वसु)
- पद्य
  - काव्य (महाकाव्य, खन्दकाव्य, प्राचीन काव्य)
  - चिनाखँ (छन्द दूगु, स्वछन्द, आधुनिक, चिनाखँमुना)
- गद्य
  - बाखं
  - उपन्यास
  - दबूप्याखं
  - च्वखं
  - ध्याचु
  - ख्यालिखं

संकिपा ख्य:

नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु संकिपा सिलु ख। नेपालभाषाया छुं संकिपा थ्व कथं दु-

किपा:सफु (कiमिक) ख्य:

म्ये ख्य:

संचारय् उपस्थिति

*[[नेपालभाषाया अनलाईन]]

नेपालभाषाया ब्वनेज्याया ख्यलय्

स्वया दिसँ

भाय्

स्वापू पौ त:

ज्वजलपाः, नेवाः संस्कृतियागु तिकिझ्याः

लायेलामा

नेपालभाषां अनलाइन बुखँ

नेवाः गतिविधिया तिकिझ्याः

जि नेवाः प्रतिबद्धताया धकीं
नेपालभाषा सेकेगु ब्लगर- नेपालभाषा सेकेगु

↑ Tuladhar, Prem Shanti (2000). Nepal Bhasa Sahityaya Itihas: History of Nepalbhasa Literature. Kathmandu: Nepal Bhasa Academy. आइएसबिएन ९९९३३-५६-००-X. Page 37: The early of the new rulers cultivated Newar language. Kings Prithvi Narayan Shah, Rana Bahadur and Rajendra Bikram Shah composed poetry and wrote many plays in Newari.
↑ Genetti, Carol (2007). A Grammar of Dolakha Newar. Walter de Gruyter. “some people in the Newar community, including some prominent Newar linguists, consider the derivational suffix -i found in the term Newari to constitute an 'Indianization' of the language name. These people thus hold the opinion that the term Newari is non-respectful of Newar culture.”
↑ Maharjan, Resha (2018). The Journey of Nepal Bhasa: From Decline to Revitalization (M.Phil. thesis). UIT The Arctic University of Norway.

[Tuladhar-1] Tuladhar, Prem Shanti (2000). Nepal Bhasa Sahityaya Itihas: History of Nepalbhasa Literature. Kathmandu: Nepal Bhasa Academy. आइएसबिएन ९९९३३-५६-००-X. Page 37: The early of the new rulers cultivated Newar language. Kings Prithvi Narayan Shah, Rana Bahadur and Rajendra Bikram Shah composed poetry and wrote many plays in Newari.

[carol-2] Genetti, Carol (2007). A Grammar of Dolakha Newar. Walter de Gruyter. “some people in the Newar community, including some prominent Newar linguists, consider the derivational suffix -i found in the term Newari to constitute an 'Indianization' of the language name. These people thus hold the opinion that the term Newari is non-respectful of Newar culture.”

[3] Maharjan, Resha (2018). The Journey of Nepal Bhasa: From Decline to Revitalization (M.Phil. thesis). UIT The Arctic University of Norway.

[१]

[२]

[३]